Verdwenen beroep: de bezembinder

In Nederland leven op dit moment ongeveer 217 mensen met de achternaam Bezembinder. Het is één van de laatste zaken die nog herinnert aan het voormalige beroep bezembinder. Hoe stierf dit beroep uit?

Een zwaar beroep

Het binden van bezems kon worden gezien als een zwaar beroep. Dit kwam allereerst door de fysieke arbeid zelf. De bezems werden vervaardigd uit verschillende soorten takken en struiken.

De planten moesten handmatig en met blote handen geplukt worden op de heide. Dit was bloedig werk, aangezien de takken flink in de handen konden snijden. De takken werden daarna gedroogd en vervolgens stijf bij elkaar gebonden, zodat de bezem zo stevig mogelijk was. Vooral het bij elkaar binden van de takken was zwaar werk. Als ze eenmaal samengebonden waren werden ze met een bijl op een hakblok tot de juiste grootte gehakt.

Geschikte planten

Bij het verzamelen van de takken voor de bezems werd er onderscheid gemaakt tussen bezems die enkel voor in huis bedoeld waren, en bezems voor buiten op straat of in de stal. De bezems werden gemaakt van oude heide, berkentakken of brem. Voor bezems binnenshuis werd vaak de huttentutplant gebruikt.

Bezembinden als bijbaan

Het bezembinden was geen lucratief beroep. Vaak was bezembinder dan ook een bijbaantje van boeren. Vooral in België kwam het voor dat boeren uit de landbouw en veeteelt te weinig inkomsten hadden en als bezembinder nog wat extra inkomsten konden vergaren. In het Belgische dorpje Schoonderbuken heeft het bezembinden een blijvende impact gehad, aangezien de bevolking daar met carnaval de bezembinders genoemd worden. Het komt overigens wel vaker voor dat steden hun bijnaam met carnaval danken aan een beroep dat vroeger in die regio belangrijk was. 

Ook in Nederland gebeurde dit in sommige gebieden, zoals Oost- en Zuid-Nederland. Dat was geen vreemde keuze aangezien de benodigde takken en struiken daar op de heiden volop aanwezig waren. Het kwam echter weinig voor dat men enkel en alleen van het bezembinden rond kon komen.

Langzaam uitgestorven

Tegenwoordig zijn er nauwelijks bezembinders meer te vinden in Nederland. Wellicht dat de zware arbeid of de lage inkomsten daar een rol in hebben gespeeld, maar harde cijfers zijn daar niet voor. Bij de beroepsstelling van 1930 waren er in totaal nog 39 personen in het land die bezembinder als hun beroep opgaven. Opvallend genoeg waren dit allemaal mannen, terwijl bovenstaande foto toch bewijst dat ook vrouwen bij het bezembinden betrokken waren.

Al met al is het bezembinden technisch gezien zo goed als uitgestorven. De ruim 200 Nederlanders die nog altijd Bezembinder als achternaam hebben, blijven de herinnering aan dit verdwenen beroep levend houden, evenals de de inwoners van Schoonderbuken tijdens carnaval.

• Bronnen

• Het nieuwsblad. De Bezembinder
• Nederlands Familienamenbank. Bezembinder. 
• CBS Statline. Beroepstelling; Beroepen; Leeftijd en Burgerlijke Staat. 
• MKB. Goede oude tijd? Totdat je weet hoe zwaar het leven van de Bezembinder was. 

• afbeelding

• Wikimedia Commons. Bezembindsters [Public Domain]