De nadagen van tsaristisch Rusland

Ivan IV werd in 1547 officieel de eerste tsaar van Rusland. Rusland zou tot 1918 geregeerd worden door tsaren. Theoretisch gezien had de tsaar de absolute macht. Nicholaas II zou de laatste Russische tsaar zijn. Hij werd in 1918 geëxecuteerd door de Bolsjewieken. In dit artikel kijken we naar belangrijke gebeurtenissen onder Nicholaas II, die bijgedragen hebben aan zijn afzetting en uiteindelijke moord.

De laatste tsaar van keizerlijk Rusland was Nicholaas II. Hij regeerde het land van 1894 tot maart 1917. Aan het begin van zijn keizerschap was Rusland een van de machtigste landen van de wereld. Door militaire en economische tegenspoed werd het land echter sterk verzwakt, en uiteindelijk zou de tsaar afgezet en zelfs vermoord worden.

De Chodynkatragedie

Al tijdens festiviteiten rondom de kroning van tsaar Nicholaas II ging het mis. In mei 1896 werden grote festiviteiten gepland rondom de kroning van de tsaar. Een groot volksfeest werd gepland op een terrein vlak buiten Moskou, het Chodynkaveld. Op dit terrein werden voorstellingen gehouden en muziekoptredens gegeven. Ook werd gratis eten en drinken uitgedeeld, alsmede enkele cadeaus. Door de enorme opkomst, waarschijnlijk kwamen er meer dan 500.000 mensen, liep het evenement uit de hand. Het gerucht ontstond dat er niet genoeg cadeaus en eten was voor iedereen, waardoor men begon te dringen. In het gedrang vielen meer dan 1300 doden.

Tsaar Nicholaas II bezocht gewonden in het ziekenhuis, en lijkt oprecht medeleven getoond te hebben. Ook werden maatregelen getroffen om de families van overledenen bij te staan. ’’Diezelfde avond werd er echter een bal gehouden door de Franse ambassadeur. Hoewel Nicholaas II hier in eerste instantie niet heen wilde gaan, werd hij toch overtuigd om acte de préséance te geven. Het was niet verstandig om Frankrijk te beledigen. Toen bekend werd dat de tsaar dit bal bezocht, leidde dit tot verontwaardiging onder het volk. Onder andere als resultaat van deze tragedie stond Nicholaas II al gauw bekend als ‘Nicholaas de bloedige.’

De Russisch-Japanse Oorlog

In februari 1904 brak oorlog uit tussen Rusland en Japan. Deze Russisch-Japanse oorlog verliep ramzaling voor de Russen. Het was de eerste keer in de moderne geschiedenis dat een Europese macht verslagen werd door een Aziatische macht. De laatste, en beslissende, slag vond plaats bij Tsushima (vlak onder Zuid-Korea). Hier viel de Japanse vloot de Russische Baltische vloot aan. Deze vloot was zeven maanden onderweg geweest vanuit de Baltische Zee om de Russische vloot in het Oosten te komen versterken. Tijdens de tweedaagse slag werd meer dan de helft van de Russische schepen tot zinken gebracht. Een aantal andere schepen werd buitgemaakt en een klein aantal schepen wist te ontkomen. Het was een totale en vernederende nederlaag voor Rusland. Deze nederlaag leidde tot enorme onvrede in Rusland. De woede van het volk was gericht tegen de Romanov-dynastie van tsaar Nicholaas II. De nederlaag was een opstap naar de Revolutie van 1917, en een directe aanleiding voor de revolutie van 1905.

‘Bloedige zondag’ in Sint Petersburg

De gebeurtenissen die plaatsvonden op 22 januari 1905 waren de directe aanleidingen voor actieve, grootschalige protesten in heel Rusland tegen het tsaristische regime. Op 22 januari 1905 marcheerde een grote groep demonstranten onder leiding van de priester Gapon richting het Winterpaleis in Sint Petersburg. Het doel van de demonstratie was om een petitie aan Nicholaas II aan te bieden. In de petitie werd gevraagd om verbetering van de werkomstandigheden voor de arbeidersklasse in Rusland. Ook heerste er onvrede over het verloop van de oorlog met Japan. De demonstranten waren ongewapend en hadden geen kwade bedoelingen. Ze droegen religieuze iconen bij zich, maar ook afbeeldingen van de tsaar. Bij aankomst bij het Winterpaleis riepen zij om de tsaar. Nicholaas II was echter niet aanwezig, waarna het volk harder begon te roepen en joelen.

De lijfwachten van de tsaar waren echter wel aanwezig. Zij werden onrustig, en voelden zich bedreigd door de enorme mensenmenigte die riep om de keizer. Cavaleristen voerden charges uit op de ongewapende menigte. Ook werd op verschillende plekken in de stad op de demonstranten geschoten. Officiële bronnen spreken van zo’n 130 dodelijke slachtoffers. Andereanti-tsaristische bronnen hebben het over tot wel 4.000 doden. De directe gevolgen van de gebeurtenissen op 22 januari 1905 waren stakingen in de steden, opstanden op het platteland en muiterij onder soldaten en mariniers. Dit is bekend komen te staan als de Revolutie van 1905.

Het einde van tsaristisch Rusland

Hoewel geen van deze gebeurtenissen zorgden voor de afzetting van de laatste tsaar, zijn ze wel tekenend voor de algemene situatie in de tijd van de laatste tsaar. Onvrede, militaire blunders, streng repressief optreden en slechte economische omstandigheden waren aan de orde van de dag. Uiteindelijk zouden al deze zaken bijdragen aan de ondergang van het tsarisme in Rusland in 1917.