de Siciliaanse Maffia
Op 25 september 2023 overleed Siciliaanse maffiabaas Mateo Messina Denaro in de gevangenis aan de gevolgen van darmkanker. Denaro was de leider van de Cosa Nostra. Hij werd begin dit jaar opgepakt in een medische kliniek waar hij onder een valse naam behandeld werd aan darmkanker. De maffioso kreeg een levenslange gevangenisstraf voor zijn rol bij bomaanslagen in Florence, Rome en Milaan, waarbij in 1993 in totaal tien mensen om het leven kwamen. De Siciliaanse maffia is bekend en berucht over de hele wereld, maar hoe ontstond deze criminele organisatie?
Voor het ontstaan van de maffia moet men terug naar het negentiende-eeuwse Sicilië. In het begin van de negentiende eeuw was Sicilië een feodale samenleving. Dit was een samenleving die gebaseerd was op het in leen geven van gebieden, waarvoor een landheer trouw en belastingen terugkreeg. Door de afschaffing van het feodalisme in 1812 werden grote stukken land verkocht aan particulieren. Hierdoor ontstonden er ineens veel grootgrondbezitters.
Toen Sicilië in 1860 bij Italië werd gevoegd, waren er te weinig politieagenten voorhanden om het eiland onder controle te houden. Tussen de grootgrondbezitters was een grote concurrentiestrijd ontstaan. Door het beperkte aantal agenten konden de disputen tussen deze grootgrondbezitters niet worden opgelost via de legale weg, waardoor sommigen zich wendden tot groepen criminelen die hen bescherming beloofden. Zo ontstonden er criminele bendes, die veel macht en invloed hadden. Uit die bendes en de cultuur die daaromheen hing, kon op den duur de bendestructuur die we nu maffia noemen, ontstaan.
Doordat veel Sicilianen aan het einde van de negentiende eeuw naar de Verenigde Staten en Canada emigreerden, verspreidde deze vorm van criminaliteit zich ook naar deze gebieden, waardoor de Siciliaanse maffia een internationaal karakter kreeg.
De maffia in de 20ste eeuw.
De maffia in Sicilië kon jarenlang ongestoord te werk gaan, totdat in de jaren 20 van de vorige eeuw de fascistische regering van Mussolini aan de macht kwam in Italië. De maffia probeerde tevergeefs de nieuwe leiders te vriend te houden, maar de fascisten waren niet gecharmeerd van de macht die de maffia over Sicilië had. Leden van de maffia werden vervolgd en velen belandden achter de tralies, of erger. Ondanks de harde aanpak verdween de maffia nooit helemaal en bleef hun invloed altijd behouden op het eiland.
Die verstoorde relatie met het regime leverde de Siciliaanse maffia tijdens de Tweede Wereldoorlog een opmerkelijke bondgenoot op: het Amerikaanse leger. De maffia werd opgedragen om een geallieerde landing op Sicilië zo soepel mogelijk te laten verlopen, en zo geschiedde. De maffia speelde informatie door en zorgde ervoor dat de publieke opinie tegenover de geallieerde positief beïnvloed werd. Hierdoor verliep de bevrijding van Sicilië voorspoedig en werd het eiland in 1943 in 6 weken tijd bevrijd. Door de steun van de maffia stonden de geallieerde toe dat hun criminele netwerk binnen mum van tijd werd hersteld en brak er voor de maffia een voortvarende periode aan.
Na de Tweede Wereldoorlog groeide de macht van de maffia alleen maar meer, door heersende armoede en onrust bij de bevolking van Sicilië voelden de rijken zich genoodzaakt om zich te laten beschermen, en wie schakelde ze daarvoor in: natuurlijk, de maffia. Ook bloeide door schaarste de illegale handel op levensmiddelen op, waar de georganiseerde misdaad enorm van profiteerde. In de jaren 50 en 60 breidden de maffia hun netwerk alleen maar verder en verder uit. Ze gingen zich met de politiek bemoeien en door middel van corruptie wet- en regelgevers naar hun hand te zetten. Zo groeide de maffia uit tot een van de machtigste organisaties van Italië.
Vendettas en omertà
Maar binnen het netwerk ontstond ook wrijving en concurrentie. In 1978 barstte op Sicilië een maffiaoorlog uit, die veel doden tot gevolg had. Deze wreedheden zorgden ervoor dat sommige maffiosi gingen samenwerken met de overheid om het geweld te stoppen.
Volgens de erecode van de maffia ging je niet naar de politie als je onrecht werd aangedaan, maar nam je wraak, de zogenaamde vendetta. Wie daar getuige van was, hield zijn mond (omertà). Wie zich niet aan de erecode hield of ongehoorzaam was aan de bendeleider, verdiende de doodstraf. De Italiaanse overheid kwam in de jaren 80 en 90 met een plan om de zogeheten Pentiti (spijtoptanten) die hun omertà verbroken te beschermen. In het verleden werden de Pentiti vaak aan hun lot overgelaten en werden ze vervolgens door de maffia vermoord. Door hen bescherming en geld te bieden werd het aantrekkelijker om te getuigen tegen de maffia en kwamen er steeds meer pentiti naar voren. Deze informatie zorgde ervoor dat het gehele systeem van de maffia blootgelegd kon worden.
Jacht op de maffia
De Corleonesi, onderdeel van de Cosa Nostra, en de familie die het machtigst uit de maffiaoorlog van 1978 was gekomen, sloegen terug met bloedige aanslagen gedurende de jaren 80 en 90. Hierop ontstond er grote weerstand tegen de maffia bij de inwoners van het eiland.
Sinds de jaren 90 treedt de Italiaanse overheid hard op tegen de maffia. Niet alleen de geharde criminelen worden aangepakt, maar ook de corrupte bestuurders en advocaten die banden hadden met de maffia werden vervolgd. De jacht op Messina Denaro is hier een goed voorbeeld van. Naast dat er 30 jaar lang intensief gezocht werd naar de maffiabaas, werd ook zijn gehele organisatie en netwerk vakkundig ontmanteld en afgebroken.
Door deze harde aanpak verdwijnt de Italiaanse maffia steeds meer naar de achtergrond. Dit betekent echter niet dat de organisatie minder gevaarlijk wordt. In plaats van openlijk geweld te gebruiken, richt de georganiseerde misdaad zich tegenwoordig meer op het verkrijgen van invloed en macht via corruptie en economische criminaliteit. De maffia richt zich ook steeds meer op nieuwe technologieën. Zo is de maffia steeds actiever in cybercrime, online fraude en handel in bitcoins.
Tegenwoordig is de ‘Ndrangheta de machtigste maffiaorganisatie ter wereld. Deze maffiaclan verdient nog steeds miljarden door georganiseerde misdaad en hebben vermoedelijk een groot deel van de Europese cocaïnehandel in handen. De ‘Ndrangheta heeft vertakkingen in heel Europa waaronder ook Nederland. In september 2023 werden 50 leden van deze organisatie opgepakt in Italië en in werden in mei ook al 150 leden opgepakt. Ondanks dat krijgt de Italiaanse wetshandhaving nog nauwelijks grip op de clan.
