De slag bij Bouvines 27 juli 1214
In 1214 vond bij het Noord-Franse plaatsje Bouvines een grote veldslag plaats tussen Filips IV van Frankrijk en de bondgenoten van Jan Platagenet van Engeland. Het ging om niets minder dan het behoud van de Engelse gebieden op het vasteland. Er kwam één grote winnaar uit de bus... Mike Harmsen licht de achtergrond toe en volgt de slag.
'Als een plaag van sprinkhanen...'
Koudvuur stopte een leeuwenhart: de kruisboogpijl die de schouder doorboorde van Richard I van Engeland, vanwege zijn moed bijgenaamd Coeur de Lion, veroorzaakte een infectie waaraan hij overleed. Dit gebeurde in 1199 in Frankrijk waar hij de gebieden probeerde te heroveren die de Franse koning Filips II van hem had ingepikt. Beiden hadden tot de aanvoerders van de Derde Kruistocht (1189-1192) behoord en ze hadden samen in het Heilige Land gestreden. Maar Filips was van Richards grote bondgenoot veranderd in zijn rivaal en later zelfs zijn grootste vijand. Onderlinge rivaliteit en eerzucht leidden tot wrijving. Op weg naar Jeruzalem wilde geen van de twee onderdoen voor de ander. Tijdens de kruistocht zaaiden ze onderlinge haat, na Filips’ vervroegde terugkeer naar Frankrijk oogstten ze oorlog. Bij aankomst begon hij zijn campagne om de Engelse gebieden op het Franse vasteland te veroveren.
Richard kwam in 1194 na een moeilijke tocht uit het Heilig Land terug in Engeland en zette alles op alles om ze te hernemen voor de Engelse kroon. In 1199 belegerde hij het kasteel Châlus-Chabrol in de Limousin om er een opstand van zijn vazallen neer te slaan. Hij ging ’s ochtends naar buiten om zelf de vijandelijke verdedigingen te inspecteren, toen een kruisboogschutter hem opmerkte en de fatale pijl afschoot.
Richards broer Jan Plantagenet, bekend uit de Robin Hood-verhalen, volgde hem op. Hij erfde door de successen van zijn voorouders een machtig rijk: naast Engeland ook Normandië, Anjou, Maine, Touraine en Aquitaine. Maar Jan was geen partij voor Filips II. Na vijf jaar was op het continent alleen Aquitaine nog in handen van de Plantagenets. Jan veinsde nonchalance en zei volgens de overlevering: ‘Laat gaan, laat gaan, wat hij ook inneemt nu, zal ik ooit eens heroveren.’
Jan zou niet opgeven. Ogenschijnlijk verslagen na de opmars van Filips, verliet hij Normandië in december 1203. Hij zou vanaf nu, in tegenstelling tot zijn broer Richard en zijn vader Hendrik II, voornamelijk op de Britse eilanden verblijven.
Aldaar toonde hij een grote interesse en vaardigheid in het manipuleren van de wetgeving om zijn onderdanen en vooral de Engelse baronnen uit te knijpen. Met het enorme fortuin dat hij vergaarde smeedde hij tien jaar later, in de herfst van 1213, een machtige alliantie tegen Filips. Zijn voornaamste bondgenoten waren Ferrand, als graaf van Vlaanderen een leenman van Filips en Otto IV, de keizer van het Heilige Roomse Rijk. Ferrand wilde verloren gebiedsdelen heroveren op zijn leenheer, terwijl Otto met een oorlog tegen de Franse koning zijn positie als keizer wilde verstevigen.
De campagne
Het plan was simpel: Filips dwingen zijn leger te splitsen door vanuit twee kanten aan te vallen; Jan vanuit Aquitaine in het zuidwesten, Otto en Ferrand vanuit het noorden. Jans landing bij La Rochelle in het voorjaar van 1214 en diens eerste veldtochten verliepen voorspoedig. Hij heroverde veel verloren gebieden, maar het tij keerde al snel. Filips’ zoon Lodewijk naderde met zijn leger, maar de Engelse baronnen durfden een veldslag niet te riskeren. Op 2 juli brak Jan daarom de belegering op en leidde zijn leger verslagen terug naar La Rochelle.
In het noorden nam Otto de tijd om zijn alliantie te smeden, onder andere door een huwelijk met de dochter van de hertog van Brabant (waarbij hij zelf schitterde door afwezigheid). Naast de hertogen van Brabant en Limburg en de graven van Holland en Vlaanderen voegden onder andere ook de graven van Boulogne en van Salisbury zich bij zijn leger.
Hoe dat afliep, lees je in het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Abonnees van Geschiedenis Magazine krijgen dit nummer omstreeks 21 januari in de brievenbus.
Dit nummer van Geschiedenis Magazine niet missen, maar nog geen abonnee? Meld je aan vóór donderdag 7 januari 16:00 u., dan krijg ook jij dit nummer huis!
JA GRAAG IK GEEF GESCHIEDENIS MAGAZINE CADEAU
**Geschiedenis Magazine is partner van IsGeschiedenis **
