De slag bij Vlissingen: Geuzen veroveren vijf Spaanse schepen

In 1573 is het Spaanse leger van koning Filips II al een jaar lang de controle over Vlissingen kwijt. De inwoners hebben samen met de Geuzen de stad in handen. Toch proberen de Spanjaarden nog eenmaal om Vlissingen in te nemen. Ze hopen via de Zeeuwse stad de steden die nog wel trouw zijn aan de Spaanse koning Filips II, te kunnen bevoorraden.

Opstand in Vlissingen

De Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) was pas vijf jaar aan de gang, maar de gemoederen waren al flink opgelaaid. Willem van Oranje had bij gebrek aan eigen troepen de Watergeuzen ingezet om hem te helpen de Hertog van Alva te verdrijven. Zij veroverden op 1 april 1572 op beroemde en beruchte wijze Den Briel.

Maar niet alleen in Den Briel kwam het Spaanse gezag in het gedrang. In Vlissingen kwamen de burgers, protestants én katholiek, ook in het geweer tegen de Spaanse machthebbers. Oorzaak van de onvrede in de stad, was de steeds slechter wordende bevoorrading. Het Spaansgezinde stadsbestuur sluisde een steeds groter deel van de voedselvoorraden in de stad door naar de strijdkrachten, waardoor de bevolking het met steeds minder moest doen. Op 5 april sloeg de vlam in de pan toen de Spaanse garnizoenscommandant bij het stadsbestuur om nog meer voorraden vroeg. Onder leiding van de Schutterij werd het stadsbestuur afgezet en vervangen. In hoeverre Willem van Oranje hierbij betrokken was, of wat de inwoners van Vlissingen wisten van de gebeurtenissen in Den Briel, is maar de vraag. Naar verluidt zou er wel een verkenner van Van Oranje in de stad zijn geweest, die hielp de geesten rijp te maken voor een opstand. 

Voor Alva was dit verlies een groot probleem, omdat de haven van Vlissingen belangrijk was voor de bevoorrading van zijn troepen in de rest van de Lage Landen. De rest van 1572 werd er in Zeeland fel gevochten. De Geuzen veroverden meerdere Zeeuwse steden, in de eerste maanden na de opstand in Vlissingen ook met hulp van de inwoners van die steden. Maar andere Zeeuwse steden, zoals Goes en Middelburg bleven trouw aan Spanje.  Alva had aan het eind van 1572 nog veel invloed in Zeeland, maar zijn bevoorrading werd bedreigd door het geuzenbolwerk in Vlissingen.

De Spaanse 'oorlogsbliksem'

Om dit probleem op te lossen, werd besloten om op 17 april 1573 Vlissingen aan te vallen, te heroveren en de nabij gelegen steden van voorraden te voorzien. De Spaanse 'oorlogsbliksem' Sancho d’Avila werd aangesteld om te klus te klaren. Aanvankelijk leek alles voorspoedig te verlopen. De geuzenvloot onder leiding van Lieven Keersmaker zeilde weg bij het zien van de overmacht aan Spaanse schepen. De Spaanse vloot leek ongehinderd de haven van Vlissingen binnen te kunnen varen, maar d'Avila had buiten de bewoners van Vlissingen zelf gerekend. Terwijl de Geuzenvloot zich terugtrok, laadden de Vlissingers zelf hun kanonnen en namen de Spaanse schepen onder vuur. Onder het hevige vuur raakten de Spaanse schepen zwaar beschadigd, maar het gebulder van de kanonnen verleidde Keersmaker ertoe om de steven te wenden en deel te nemen aan de strijd. De Geuzen van Keersmaker wisten uiteindelijk vijf Spaanse schepen in te nemen. De rest van de Spaanse vloot kon ontkomen en slaagde erin Arnemuiden te bereiken. 

Hertog van Alva trok zich terug

De Hertog van Alva diende een aantal maanden later zijn ontslag in bij Filips II, zogenaamd vanwege zijn gezondheid. Het is echter waarschijnlijker dat hij uit de Nederlanden vertrok vanwege het feit dat al zijn inspanningen niet het gewenste resultaat bereikten. Bij Haarlem hadden de Spaanse troepen zware verliezen geleden, en op de Zuiderzee en bij Alkmaar 

Dit artikel is een bewerking van een eerder geplaatst artikel op IsGeschiedenis.

Leestip:

De opmaat tot de Opstand. Zeeland en het centraal gezag (1566-1572)
Auteur: C. Rooze-Stouthamer
ISBN: 9789087040918
Uitgever: Verloren
Winkelprijs: €29,–

Bestel De opmaat tot de Opstand

Afbeelding:

Wikimedia Commons: Slag bij Vlissingen