De Spandaugevangenis

Een tijd lang stond de Spandaugevangenis bekend als de duurste gevangenis van Europa. In het complex konden 600 gevangenen terecht, maar voor lange tijd had de gevangenis slechts één gevangene, de nazi Rudolf Hess.

Na de val van het Derde Rijk stonden de geallieerden voor een uitdaging: wat moest er gebeuren met alle nazikopstukken? De Grote Vier (Frankrijk, Groot-Brittannië, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten) namen tijdens de conferentie van Potsdam het besluit om de overgebleven nazi’s te berechten tijdens een oorlogstribunaal.

Proces van Neurenberg

Het proces van Neurenberg was een internationaal militair tribunaal dat geleid werd door de Grote Vier. Tijdens het proces stonden de grote nazileiders en -functionarissen terecht voor hun misdaden tijdens de oorlog. Het doel van dit proces was vast te stellen wie verantwoordelijk was voor de holocaust en de gruwelijke oorlogsmisdaden van het naziregime en daar een zo passend mogelijke straf voor uit te delen.

Doordat veel nazi’s in de slotdagen van de oorlog waren omgekomen, zelfmoord hadden gepleegd of waren gevlucht, stonden er tijdens de processen uiteindelijk maar 24 van deze nazikopstukken terecht. Voordat het proces begon had Robert Ley zelfmoord gepleegd en Martin Bormann bleek achteraf al omgekomen te zijn tijdens de laatste dagen van de oorlog. Van de overige 22 werden er elf van hen ter dood veroordeeld, waaronder Herman Göring en Arthur Seyss-Inquart. Vier nazi’s werden vrijgesproken en de overige zeven kregen een gevangenisstraf wisselend tussen de tien jaar en levenslang.

Spandaugevangenis

Degenen die tot een gevangenisstraf veroordeeld werden, moesten die uitzitten in de beruchte Spandaugevangenis. De gevangenis werd gebouwd in 1879 en was aanvankelijk bedoeld als militaire gevangenis. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten de nazi’s de gevangenis voor het opsluit van krijgsgevangenen en politieke tegenstanders. Oorspronkelijk was de Spandaugevangenis ingericht voor 600 gevangenen, maar na de Neurenberger Processen zou dat aantal dus bij lange na niet gehaald worden. De Grote Vier spraken af dat ze om de maand het beheer van de gevangenis op zich zouden nemen en het bewaken van de zeven gevangenen zouden afwisselen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

De laatste gevangene

De bekendste gevangene in Spandau was Rudolf Hess. Hij was aan het begin van de oorlog de rechterhand van Hitler, maar werd door rivaliteit binnen de partij al snel op een zijspoor gezet. Om weer terug in de gratie te raken bij Hitler bedacht Hess in 1942 een plan om vrede te sluiten met Groot-Brittannië, zodat Duitsland zich op de oorlog in het oosten kon richten. Hess vloog op eigen houtje naar Groot-Brittannië waar zijn vliegtuig neerstortte en hijzelf gevangengenomen werd. Van Hess’ plan voor vrede wilde de Britse regering op dat moment nog niets weten.

Tijdens het Neurenberg proces werd Hess veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf, die hij dus in de Spandaugevangenis moest uitzitten. Naarmate de tijd verstreek, werd het complex leger en leger, tot hij vanaf 1966 als enige was overgebleven, de andere gevangenen hadden hun straf uitgezeten of werden vanwege hun slechte gezondheid vrijgelaten. Enkele bekenden onder hen waren Albert Speer, de rijksarchitect en Karl Dönitz de marineofficier die Hitler na zijn dood opvolgde.

Twintig jaar lang was Hess de enige gevangene in Spandau, dat nog altijd beheerd werd door de vier grote mogendheden, die al die tijd elke maand keurig de wacht wisselden. Hierdoor kreeg Spandau de bijnaam ‘de duurste gevangenis van Europa’ en kreeg zelfs een notitie in het Guinness World Book of Records. Naar schatting kostte het de Grote Vier ongeveer vier ton per jaar om de gevangenis en diens bewaking te onderhouden voor slechts één gevangene.

In 1987 pleegde Hess, op 93-jarige leeftijd, zelfmoord in zijn cel. Daarmee waren alle veroordeelden van het Neurenberg proces inmiddels overleden en was de Spandaugevangenis niet meer nodig. De geallieerden besloten om de gevangenis met de grond gelijk te maken om te voorkomen dat het een bedevaartsoord werd voor neonazi’s.