Diefstal van middeleeuwse kunst in de Tweede Wereldoorlog

Afgelopen nacht zijn zeven topschilderijen gestolen uit de Rotterdamse Kunsthal. Het gaat hierbij om werken van beroemde schilders als Pablo Picasso, Henri Matisse en Claude Monet. Kunstroof komt in de geschiedenis vaak voor en heeft al geleid tot een groot aantal verdwenen kunstvoorwerpen. In de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog werden bijvoorbeeld acht zeer kostbare middeleeuwse kunstobjecten gestolen uit de abdij van Quedlinburg in Duitsland.

De abdij van Quedlingburg werd in 963 gesticht door de Heilige Roomse Keizer Otto I (die regeerde van 962 tot 973). Otto liet de abdij bouwen als eerbetoon aan zijn vader Hendrik de Vogelaar, de koning van Duitsland die in 936 overleed. De kerk werd door haar band met de koninklijke familie al snel een rijke en florerende instelling en het dorpje Quedlinburg groeide eromheen. Een groot aantal kostbare schatten werd aan Quedlinburg gedoneerd, waaronder het Itala fragment, een deel van een manuscript uit de 5e eeuw. Na de Reformatie van 1517 werd de abdij omgedoopt tot de Lutherse kerk van Sint Servaas.

Tweede Wereldoorlog

Hoewel verreweg het grootste deel van de geroofde kunst tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s werd gestolen, was het een Amerikaanse soldaat die de kunstschatten van Quedlingburg stal. Uit angst voor geallieerde bombardementen werd de kunst begin 1945 door de Duitsers uit de abdij gehaald en verstopt in een verlaten mijnschacht ten zuidwesten van het stadje. Hier werd de kunst in april 1945 gevonden door het 87th Armored Field Infantry Battalion van het Amerikaanse leger.

Diefstal

Ergens tussen april en juni 1945 werd de kunst vervolgens ontvreemd door luitenant Joe T. Meador uit Whitewright, Texas. Meador was in 1938 afgestudeerd in de kunstgeschiedenis aan de North Texas State University en wist daardoor - beter dan zijn medesoldaten - hoe kostbaar de vondst was. Ondanks dat de kunstschatten door het Amerikaanse leger werden bewaakt lukte het Meador om zich ongezien met acht voorwerpen uit de voeten te maken, waaronder een 9e eeuws psalmboek, de Samuhel Evangeliën, een psalmboek uit 1513 dat versierd was met diamanten en enkele relikwieën van Sint Servaas. De totale waarde van de gestolen objecten werd in de jaren ’90 geschat op ‘200 miljoen dollar tot onbetaalbaar’.

Nasleep

Meador heeft tot zijn dood in 1980 niets gedaan met de kunstwerken. Dat de werken überhaupt in Texas aanwezig waren kwam pas in het begin van de jaren ’90 aan het licht. Dit werd bekend nadat Jane Meador Cook en Jack Meador, broer en zus van Joe, in 1990 de Samuhel Gospel voor drie miljoen dollar verkochten aan een Duitse organisatie die zich bezighield met de repatriëring van gestolen Duitse kunst. De familie Meador werd hierna aangeklaagd door de abdij van Quedlingburg, waarna de twee partijen overeenkwamen dat de Meadors voor 2.75 miljoen dollar alle kunstwerken terug zouden geven.

Of de gestolen schilderijen uit de Kunsthal net als de middeleeuwse kunstobjecten ooit nog boven water komen is maar de vraag. Volgens Jop Ubbens, algemeen directeur van veilinghuis Christie’s, zijn de schilderijen onverkoopbaar, omdat ‘niemand er mee in aanraking wil komen’. Als zij in opdracht zijn gestolen en er geen losgeld voor gevraagd wordt ‘komen ze ergens aan de muur en zie je ze nooit meer terug’. De schilderijen werden afgelopen nacht tussen 3 en 4 uur uit het Rotterdamse museum gestolen. Volgens de politie was de inbraak goed voorbereid.