Edward Said en Orientalism
We presenteren karikaturen van de islamitische wereld, waardoor deze kwetsbaar wordt voor militaire agressie
Aldus Edward Said in zijn beroemde boek Orientalism uit 1978. Said heeft grote invloed gehad op de wetenschap. Dat blijkt wel uit het feit dat er een speciaal centrum komt voor de geschiedschrijving vanuit een niet-westerse invalshoek. Het centrum wordt een samenwerking tussen het Amsterdamse Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) en de Amerikaanse Harvard Universiteit. Said zwengelde deze discussie in de jaren ’70 aan met zijn baanbrekende boek.
Edward Said groeide op in Egypte en Palestina en ging vanaf zijn 16e naar school in Amerika. Vervolgens studeerde hij Engelse literatuur aan de Princeton - en Harvard University. Op Harvard promoveerde hij, waarna hij in 1963 ging werken aan de Columbia University. Hier schreef hij in 1978 ook zijn meest beroemde werk, Orientalism.
In Orientalism verzet Said zich eigenlijk tegen de titel van zijn boek, het oriëntalisme. Hij meent dat er al eeuwenlang met een eurocentristische blik naar het niet-westen (en dan vooral de Arabischislamitische cultuur en mensen) wordt gekeken. Dit zou voortkomen uit een lange traditie waarin het westen het ‘oosten’ romantiseert en haar vooroordelen erop projecteert. Zo werd ‘de ander’ (de Arabieren en moslims) afgezet tegen de westerlingen, door verschillen te accentueren om zo de eigen superioriteit te benadrukken. Dit gebeurde onder het mom van wetenschappelijke bestudering maar volgens Said is het een politieke zet geweest. Hij meent dat oriëntalisme zo ook kon dienen als instrument om het kolonialisme en imperialisme (de Westerse overheersing van andere volkeren) te rechtvaardigen.
Opvallend is dat Said meent dat het Westen al sinds de antieke tijd met deze stereotypering bezig is. In kunst en literatuur zou al eeuwenlang het beeld worden geschetst van het oosten als vrouwelijk, exotisch, zwak en irrationeel tegenover het sterke, mannelijke Westen. Doordat Westerse geleerden de geschiedenis van het oosten hebben geschreven is Europa volgens Saïd de norm geworden waartegen de rest van de wereld wordt afgezet.
Edward Said
Said schreef zijn boek toen de Yom Kippoer oorlog (oktober 1973) nog maar net achter de rug was. In zijn boek beweerde hij dat Westerse academici en media ook in het Israëlisch-Palestijnse conflict duidelijk worden beïnvloedt door het oriëntalisme. Er was dan ook flink wat kritiek op het boek vanuit het Westen. Said zou onvolledig te werk zijn gegaan en niet genoeg historisch onderzoek hebben gedaan om zijn bewerkingen hard te maken. Later kwam van de niet-westerse geschiedschrijvers de kritiek dat Said eigenlijk meewerkte aan het oriëntalisme door het oosten als passief en afhankelijk van het westen neer te zetten. Toch blijft Orientalism een veel gelezen boek.
Het centrum voor niet-westerse geschiedenis dat nu wordt opgezet heeft als doel om tot nieuwe inzichten in de wetenschap te komen door niet met een westers oogpunt naar de geschiedenis te kijken. Said kan de opening van het centrum niet meer meemaken. Hij stierf in 2003 op 67-jarige leeftijd.
