Een staatkundig overzicht van het Romeinse Rijk (753 v Chr. – 476 n Chr.)

Een overzicht van de volledige geschiedenis van het Romeinse Rijk is hier te vinden.

Het thema van deze maand is het Romeinse Rijk! We trappen af met een globaal staatkundig overzicht van het ontstaan tot aan het einde van één van ’s wereld grootste imperia aller tijden. Van koningen tot aan keizers en van expansie tot aan burgeroorlogen, het zal allemaal de revue passeren.

Het Romeinse Koninkrijk (ca. 753 - 509 v Chr.)

Weinig over bekend De bekendste periode van de Romeinse geschiedenis is bij veel mensen het keizerrijk. Wat velen niet weten is dat Rome begon als een koninkrijk. Er bestaat niet veel zekerheid over de geschiedenis van het koninkrijk, omdat er bijna geen geschreven verslagen uit die tijd het hebben overleefd en de geschiedenissen die ten tijde van de republiek en het keizerrijk zijn geschreven erover grotendeels op legenden zijn gebaseerd. Toch is het historici gelukt om wel wat opheldering over het Romeins Koninkrijk te geven. Volgens de Romeinse legenden werd Rome in 753 v Chr. gesticht door Romulus, die de eerste koning van Rome werd. Plebejers en patriciërs Rond 600 v Chr. werd Rome een echte stad, met een marktplein, een continue bebouwing daaromheen en stenen tempels. Het groeide na 600 snel uit tot één van de grootste steden in Italië. De stad lag op een goed punt, in een vruchtbare, relatief dichtbevolkte landstreek en aan een weg naar de zoutspannen aan de kust (zout was een zeer belangrijk handelsartikel). Het oude Rome werd volgens de overlevering geregeerd door zeven koningen. De samenleving in deze periode bestond uit een bovenlaag van aristocratische geslachten die veel grond bezaten, een gezeten boerenstand en kleine boeren. Boeren en ambachtslieden die buiten de patronage van de aristocraten vielen noemde men later plebejers, de aristocraten waren zelf de patriciërs.

De Romeinse Republiek ( 509 - 27 v Chr.)

Het einde van het koninkrijk: de geboorte van een republiek Omstreeks het jaar 500 eindigde de koningstijd. Volgens de legende verjoegen de Romeinen hun laatste koning, Tarquínius Supérbus, omdat ze geen genoegen meer namen met zijn wreedheid en arrogantie. Het had echter waarschijnlijk meer te maken dat de aristocraten een steeds sterker wordend koningschap als een bedreiging zagen voor hun macht. De laatste koningen legden steeds meer nadruk op de staat, wat de macht van de familiegroepen en hun leiders ondermijnd moet hebben. Het koningschap werd in Rome afgeschaft en de regering ging over op twee jaarlijks wisselende magistraten, die later, na 367, consuls genoemd werden. Deze magistraten regeerden het imperium vergelijkbaar met de macht van de koningen (uitstrekkend gezag op alle terreinen van staatsbemoeienis), maar hun macht werd beperkt doordat zij elkaars handelingen met een veto tegen konden houden en doordat ze slechts één jaar in functie waren. Na dat jaar konden ze door ontevreden burgers aangeklaagd worden. Grote expansies In deze fase van de Romeinse geschiedenis vonden er grote expansies plaats. De eerste expansie vond plaats in de periode 509-343 v Chr. Het werd gekenmerkt door consolidatie van de Romeinse machtspositie in een gebied dat zich niet veel verder dan ca. 100 km van de stad Rome uitstrekte.  De tweede expansie duurde van 343 tot 275 v Chr. In 70 jaar werd het hele Italiaanse schiereiland veroverd, waardoor Rome in een goede positie verkeerde om de dominerende macht in het gehele Middellandse Zeegebied te worden. In 264 begon een nieuwe expansie, dit keer werden Sicilië, Griekenland, Spanje en Afrika veroverd. Tot 264 hadden Carthago (gelegen in Noord-Afrika) en Rome elkaars invloedssferen niet aangetast, maar door de expansie van Rome liep het toch uit op meerdere confrontaties. Dit was het begin van de Punische oorlogen, drie oorlogen tussen de Carthagers en de Romeinen tussen 264 en 146 v Chr. In de tweede speelde de Carthaagse veldheer Hannibal Barkas een hoofdrol. In 146 v Chr. kwam er einde aan de strijd toen Carthago ingenomen werd en totaal verwoest werd door de Romeinen.

Het Romeinse keizerrijk (27 v Chr. - 476 na Chr.)

Politieke onrust in de republiek De 1e eeuw v. Chr. betekende voor de Romeinen rumoer en onrust door meerdere burgeroorlogen. In de periode 88-82 v. Chr. Brak de eerste burgeroorlog uit. Dit kwam voort uit het politiek onstabiele klimaat dat vanaf het midden van de 2e eeuw v. Chr. was ontstaan. Met elkaar twistende belangengroepen groepeerden zich rondom generaals, die met elkaar concurreerden om de macht en hun soldaten als wapens gebruikten in de politiek. De generaal L. Cornelius Súlla kwam als overwinnaar uit de strijd en riep zichzelf tot dictator zonder de traditionele tijdslimiet van zes maanden. Inde periode tussen zijn aftreden in 79 tot en met 49 v. Chr. werden de binnenlandse problemen erger. De grote mannen in Rome waren Gnaeus Pompeus (106-48), Márcus Licínius Crassus (112-53) en Gaíus Julius Caesar (102-44).Dictator Caesar en keizer Augustus De tweede burgeroorlog brak dan ook uit tussen Caesar en Pompeus tussen 49 en 45 v Chr. Caesar kwam als overwinnaar uit de strijd en regeerde in de stijl van een absolute koning. Een jeugdige achterneef van Caesar werd uiteindelijk zijn opvolger: Gaius Octavianus. Hij was door Caesar als zoon geadopteerd. Octavianus ruimde zijn vijanden uit de weg en was in 30 v. Chr. als enige machthebber overgebleven. De basis van zijn machtspositie was de steun van de legers en de algemene aanvaarding van zijn positie door alle lagen van de Romeinse maatschappij. In 27 v. Chr. gaf Octavianus al zijn bevoegdheden terug aan de senaat en de volksvergadering. Deze gaven hem de titel Augustus en het imperium van een proconsul in precies de drie provincies waar de meeste legers zaten: Gallië, Spanje en Syrië. Hij was de absolute heerser van het rijk. Het keizerrijk was geboren en zou blijven voortbestaan tot 476 na Chr., toen er een einde kwam aan het fameuze (West-) Romeinse rijk.