Eerste echtscheiding in 1796
Het parlement op Malta heeft vandaag een wetsvoorstel aangenomen dat scheiden mogelijk maakt vanaf oktober. Vaticaanstad en de Filipijnen zijn dan nog de enige landen op aarde waar een echtpaar niet van elkaar kan scheiden. In Nederland vond de eerste echtscheiding al in 1796 plaats.
Toen Nederland in de tijd van de Franse Revolutie opging in het Franse Rijk – in 1794 werd Maastricht opgenomen en in 1795 de rest van Nederland – werden ook veel Franse wetten in Nederland ‘ingevoerd’. De Franse Assemblée Nationale, het Franse Lagerhuis, had al op 20 september 1792 de wet op de Burgerlijke Stand goedgekeurd in Frankrijk. Daarin werd ook de wet op de echtscheiding vastgesteld. Vanaf dat moment was het mogelijk door wederzijdse instemming of op grond van onverenigbaarheid van karakter door één van de echtgenoten, een echtscheiding aan te vragen. In die tijd hoefde een rechter niet te verschijnen, maar was een registratie van een ambtenaar van de burgerlijke stand voldoende.
Familie Meers
Door de annexatie van Nederland in 1795, werden veel wetten uit de Franse Burgerlijke wetgeving ook in Nederland van toepassing. Ook de wet met betrekking tot een echtscheiding. Het echtpaar Wilhelmus Meers en Agatha Lenaerts waren de eersten die van de mogelijkheid gebruik maakten. Ze waren getrouwd op 26 november 1775 te Maastricht. Het huwelijk leek voorspoedig te gaan en er werden zes kinderen geboren. Maar het mocht niet baten en de echtelieden besloten niet meer samen door het leven te gaan.
Kerkelijke zaak
In met de zuidelijke gebieden van Nederland had de kerk het voor het zeggen. Ze hadden het alleenrecht over alles wat met huwelijk, kinderen en overlijden te maken had. Problemen in het persoonlijke leven, zoals het geval was bij de familie Meers, werden dus door de kerk afgehandeld. De kerk kende geen echtscheiding, slechts een scheiding van tafel en bed. Het betekende dat de huishoudens van beide echtelieden werden gescheiden, maar dat ze niet mochten hertrouwen. Op 19 september 1794 sprak de aartsdiaken deze scheiding bij de familie Meers uit. In de kerkelijke verklaring stond dat ze uit elkaar mochten gaan, totdat de gemoederen weer verenigd waren.
Eerste echtscheiding
De gemoederen werden echter niet meer verenigd en voor de familie Meers bleek de scheiding van tafel en bed niet voldoende. Twee jaar later werden zij de Nederlandse pioniers op het gebied van de echtscheiding. Ze besloten bij de burgerlijke stand een echtscheiding aan te vragen. Wilhelmus Meers kwam op de bewuste dag, 15 september 1796, niet opdagen. Desondanks schreef de ambtenaar van de Burgerlijke Stand van Maastricht, Jean-Abraham Mamin, hun scheidingsacte in. Het was de eerste echtscheiding van Nederland, maar zonder blijvend effect. Toen Wilhelmus Meers in 1821 stierf, stond in zijn overlijdensakte toch weer “Echtgenoot van Agatha Lenaerts”.
Wetboek van Napoleon
De familie Meers zette geen trend in Nederland met hun echtscheiding. Het was niet maatschappelijk geaccepteerd in de maatschappij. Dat kan ook de reden zijn dat ze uiteindelijk weer met elkaar trouwden. Ook in de Franse en de Nederlandse maatschappij werd de mogelijkheid langzaam weer terug gedraaid. Met de komst van Napoleon werd in 1803 het wetboek van Napoleon in Frankrijk ingevoerd. Daarin werden de mogelijkheden met betrekking tot de echtscheiding weer ingeperkt. Zelf zou hij in 1809 nog wel scheiden van zijn echtgenote Joséphine. Elf jaar later, in 1814, werd de wet zelfs helemaal ingetrokken. In Nederland bleef het tot 1971 ongebruikelijk om een echtscheiding aan te vragen.
