Eerste genocide van de twintigste eeuw
In mei 2021 werd bekend dat Duitsland de enorme massaslachtingen die Duitse soldaten begin 20e eeuw in Namibië aanrichtten, erkent als genocide. Een aantal jaar eerder overhandigde de Duitse regering 19 schedels aan Namibië. Het betrof hier stoffelijke overschotten van slachtoffers van de genocide op de Herero en Nama (1904-1908). Historici verwijzen naar deze door de Duitse kolonisator begane volkenmoord als 'de eerste genocide van de twintigste eeuw’. Deze misdaad werd echter een eeuw lang ontkend door Duitsland.
De Europese machten verdeelden het Afrikaanse continent onderling op de conferentie van Berlijn in 1884. Hierbij kregen de Duitsers onder andere het huidige Namibië toebedeeld. Ze stichtte er de kolonie Duits Zuidwest-Afrika, waarop er duizenden kolonisten het gebied binnenstroomden. Deze nieuwkomers eisten het grootste gedeelte van de grond voor zichzelf op, waarbij ze de oorspronkelijke bewoners met gewelddadige tactieken verdreven. Dit leidde tot wrijving met de plaatselijke stammen, waarvan de Herero en de Nama de grootste waren. Op 14 januari 1904 kwamen deze twee volken in opstand. Aanleiding hiervoor was de steeds verdergaande bedreiging van de leefwijze en de wrede behandeling door de Duitse kolonisten.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Van opstand naar genocide
In Berlijn reageerde men woedend op de revolte. De Duitse regering stuurde generaal Lothar Von Trotha naar Duits Zuidwest-Afrika, om het bevel er over te nemen. Deze onverzoenlijke militair kreeg opdracht om de opstand de kop in te drukken. Trotha’s originele plan was om de Herero te omcirkelen en in één klap te verslaan bij de Waterberg. Dit mislukte echter, omdat het merendeel van de stam door een opening in de Duitse linies kon wegvluchten. Daarop besloot Trotha om de Herero door de woestijn te achtervolgen.
Trotha wilde de dreiging van een opstand voorgoed wegnemen, door de Herero uit de kolonie te verwijderen. Dit legde hij vast in een proclamatie van 2 oktober 1904. Alle Herero moesten ‘het land verlaten’ anders zou Trotha hen ‘er met kanonnen toe dwingen’. Binnen de Duitse grenzen zou elke Herero, gewapend of ongewapend, worden neergeschoten. Deze proclamatie werd later bestempeld als het Vernichtungsbefehl: het doelbewust uitroeien van de Herero.
Concentratiekampen
Herero-dorpen werden aangevallen, waarbij alle mannen, vrouwen en kinderen het doelwit van de Duitse agressie waren. Overlevenden werden de woestijn ingejaagd, waar hen een zekere dood wachtte. Soortgelijke tactieken werden ook tegen de Nama gebruikt. Het Vernichtungsbefehl ging Berlijn echter te ver. Trotha kreeg het bevel om zijn proclamatie in te trekken en opgejaagde Herero die zich vrijwillig overgaven in leven te laten.
Hiermee was de nachtmerrie voor de Herero en Nama nog niet voorbij. Degenen die de militaire strijd, uitputting, dorst en honger hadden overleefd, werden in kampen bijeen gebracht en ingezet als dwangarbeiders. Door de erbarmelijke omstandigheden en wrede behandeling stierven nog eens duizenden in deze concentratiekampen. De wreedheden gingen door tot in 1908. Alles bij elkaar stierven er 10.000 Nama en 65.000 Herero als gevolg van de Duitse acties, respectievelijk 50 en 80 procent van beide volken.
Onafhankelijkheid Namibië
Lange tijd werd niet over de genocide gesproken. Pas in 1991 kwam daar verandering in, met de onafhankelijkheid van Namibië na decennia van overheersing door Zuid-Afrika (die in 1915 de kolonie van Duitsland had veroverd tijdens de Eerste Wereldoorlog). De VN had de genocide zes jaar daarvoor al officieel erkend in het Whitaker Report. Met deze erkenning op zak, zochten de overlevenden en afstammelingen van de vermoorde Herero en Nama naar schulderkenning en compensatie van Duitsland. Hoewel de Duitse regering zeer schuldbewust met de Holocaust omging, weigerde ze de Namibische genocide te erkennen.
Erkenning
Dit veranderde in 2004. Bij de honderdste ‘verjaardag’ van de opstand sprak de Duitse minister van Economische Samenwerking in een beladen toespraak voor het eerst over genocide. Namens Duitsland erkende zij dat ‘nowadays general Von Trotha would be prosecuted and convicted. And so I ask you to forgive us our trespasses and our guilt.’ In 2016 gaf Duitsland officieel toe dat de genocide had plaatsgevonden. Haar excuses bood ze echter niet aan. Daarnaast was er geen sprake van persoonlijke schadevergoedingen, alleen verhoogde ontwikkelingshulp naar Namibië. Ook bij de overhandiging van de schedels van afgelopen week bleven excuses uit.
Bronnen:
Afbeeldingen:
- Foto: See page for author [Public domain], via Wikimedia Commons
- Foto: Bundesarchiv, Bild 183-R27576 / Unknown / CC-BY-SA 3.0 [CC BY-SA 3.0 de], via Wikimedia Commons
