Excommunicatie koningin Elizabeth I van Engeland
Vaticaan 1571 - Een protestantse wind waait door Europa en bereikt ook Engeland. Koningin Elizabeth promoot de Anglicaanse Kerk – protestants en nationaal van aard. Ze claimt het leiderschap over de kerk, een positie die voorheen slechts toebedeeld was aan de paus. In het zuiden van Europa is paus Pius V furieus. Op 25 februari 1571 excommuniceert hij de Engelse koningin.
De paus probeerde zijn spirituele macht over de gehele christelijke kerk in Europa te behouden. Vanuit het Vaticaan reisde de paus door het land, schreef hij brieven, stuurde hij gezanten en hield hij bijeenkomsten – allemaal om toe te zien op de gang van zaken binnen de kerk waaraan hij leiding gaf. Maar Europa was onderhevig aan andere belangen die conflicteerden met die van de paus. Vorsten van hertogdommen en koninkrijken trokken vaak zelf de macht over de kerk naar zich toe.
Conflict tussen Elizabeth I en Paus Pius V
Het conflict tussen Elizabeth I van Engeland (1533-1603) en paus Pius V (1504-1572) is hier een goed voorbeeld van. In deze eeuw kwam het protestantisme op, dat een rechtstreekse aanval deed op de positie van de paus als christelijk leider en op de heersende cultuur binnen de kerk. Met name de Duitse vorstendommen, de Lage Landen en Engeland raakten gevuld met dit protestantse gedachtegoed. Koningin Elizabeth I sympathiseerde zelf met de reformatie en zag de kans om de leiderschap over de Anglicaanse Kerk te verwerven. Dit deed ze middels de Act of Supremacy van 1559, die haarzelf de Supreme Governor van de kerk maakte. Tegelijkertijd voerde ze de Act of Uniformity door, wat iedereen verplichte naar de Anglicaanse Kerk te gaan. Rooms-katholieken werden tweederangs burgers.
Elizabeth geëxcommuniceerd
Het Vaticaan onder leiding van Pius V aanschouwde dit vol verontwaardiging. De paus verloor zijn grip op de kerk in Engeland. Pius V zette zijn enige machtsmiddel in: excommunicatie. Op 25 februari 1571 publiceerde hij zijn bul Regnans in Excelsis, waardoor Elizabeth door de paus verstoten werd uit het christendom. Dit was hét wapen van de paus gedurende de middeleeuwen, en het had vaak groot effect. De tijden waren echter veranderd en de protestanten in Engeland trokken zich niks aan van de paus. Het had juist tot gevolg dat de katholieken een nog moeilijkere positie in het land verkregen. Ook steunde de paus de katholieke Mary van Schotland. Het lukte haar echter niet om de positie van Elizabeth aan te tasten.
