Geschiedenis van beton

Beton, als we om ons heen kijken zien we het overal. Veel moderne gebouwen bestaan grootendeels uit beton. Maar ondanks dat beton daarmee onlosmakelijk met moderne architectuur verbonden is, is beton al veel ouder. Wat heet: de Romeinen gebruikten al op grote schaal beton. 

Beton was al bekend in de oudheid. Egyptenaren, Babyloniërs, Feniciërs, en Grieken kenden het. De Romeinen gebruikten het op grote schaal bij de bouw van bruggen en aquaducten, en insulae, huizenblokken die je de voorlopers van onze flats zou kunnen noemen. Ook monumentale bouwwerken zoals het Colosseum bevatten beton. Na de val van het Romeinse rijk verdween de kennis over het maken van dit bouwmateriaal totdat het eeuwen later herontdekt werd.

Inferieur beton

De Britse metselaar Joseph Aspdin (1788-1855) was de uitvinder van het zogenaamde Portlandcement, dat de basis vormde voor het nieuwe bouwmateriaal. In Nederland werden rond 1925 de eerste kleine projecten in beton uitgevoerd. In de loop van de 19e eeuw werden meerdere, voornamelijk waterbouwkundige werken zoals landhoofden, brugpijlers en kademuren in beton uitgevoerd. Beton is sterk materiaal, maar heeft ook nadelen. Het kan grote drukkrachten weerstaan, maar scheurt door trekkracht. Niet voor niets kende het oude Rome flink wat instortingen. Het beton was inferieur aan wat we nu hebben: gewapend beton; beton dat is versterkt met ijzeren staven.

Gewapend beton

Deze uitvinding is van veel recenter datum. In 1867 kreeg de Fransman Josef Monier (1832-1906) octrooi op een cementmortel die hij versterkt had met een wapening van ijzerdraad. Eerst was de wapening hoogstens geschikt voor kleine bloembakken en potten, maar al snel werd de vinding verbeterd. In 1873 kreeg hij het octrooi op het gebruik van gewapend beton in bruggenbouw. In Nederland drong de wetenschap van het bestaan van gewapend beton pas een aantal jaren later door. In de jaren 80 van de vorige eeuw werd er aandacht aan besteed in een aantal publicaties. In 1888 werd in Sas van Gent een filiaal van de Belgische Firma Picha-Stevens gesticht, die zich bezig hield met kleine werken in gewapend beton. Hun producten, waaronder een betonnen bootje 'Zeemeeuw' dat jarenlang in Artis lag, ontvingen in 1889 een onderscheiding op een tentoonstelling in Middelburg.

Instortingen zijn uitzondering

Door de positieve publiciteit kwamen er verzoeken tot samenwerking met bedrijven in Amsterdam. Het gebruik van gewapend beton kwam toen langzamerhand op gang. Maar het zou nog tot 1912 duren voor de eerste voorschriften voor de bouw in gewapend beton in Nederland werden gepubliceerd. 

Afbeeldingen:

• Foto: By Wouter Hagens [GFDL or CC BY-SA 3.0], from Wikimedia Commons