Geschiedenis van de NS

Dagelijks reizen duizenden mensen met de trein. Hoe zit het eigenlijk met het verleden van de Nederlandse Spoorwegen?

Eerste treinen in Nederland

In 1825 werd in Engeland de eerste spoorlijn aangelegd. In Nederland was destijds veel protest tegen de aanleg van spoorlijnen in het eigen land; de bevolking was bang dat de komst van treinvervoer veel banen zou kosten. Ook de boeren hadden zorgen, zij dachten dat het vee zou schrikken van de passerende treinen. In navolging van Engeland lieten Duitsland en België wel spoorwegen aanleggen. Koning Willem I liet uitzoeken of de aanleg van spoorlijnen in Nederland rendabel zou zijn en dit was volgens het onderzoek het geval.

Hollandsche Ijzeren Spoorweg Maatschappij

In 1837 werd de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM) opgericht, de voorloper van de NS. In 1839 werd de eerste spoorlijn aangelegd van Amsterdam naar Haarlem. De eerste trein werd getrokken door de locomotieven 'de Arend' en 'de Snelheid'.

Staatsaangelegenheid en ontstaan NS

In 1835 had de overheid aan een aantal particuliere instanties vergunningen toegekend om spoorlijnen aan de leggen. De aanleg van deze lijnen verliep moeizaam, waardoor werd besloten om vanuit de Nederlandse Staat een spoorwegnet aan te leggen. Hiervoor werd een particuliere organisatie in het leven geroepen: de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS). In 1885 lag er ruim 2600 kilometer spoor en rond 1900 had het spoornetwerk bijna de huidige vorm. Tijdens de oorlog, in 1917, gingen de HIJSM en de SS samenwerken. In 1937 fuseerden de twee bedrijven en vormden samen NV Nederlandse Spoorwegen. De NS was destijds niet geheel in handen van de Staat, de staat was wel enig aandeelhouder.

NS tijdens de Tweede Wereldoorlog

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog was het de vraag hoe de NS zich moest opstellen tegenover de bezetter. De directie van de NS behield de macht over het bedrijf, maar tegelijkertijd moesten de wensen van de Duitsers worden ingewilligd . De NS hielp de Duitsers in eerste instantie met militaire transporten, in tegenstelling tot wat het bedrijf met de Nederlandse regering in 1937 had afgesproken. Vanaf 1942 participeerde het bedrijf in het transport van Joden en krijgsgevangen en in datzelfde jaar werd met behulp van Joodse gevangenen een traject aangelegd richting kamp Westerbork. De transporten werden betaald door de SS, die de rekeningen betaalde met in beslag genomen goederen van Joden.

Spoorwegen in de tweede helft van de twintigste eeuw

Na de oorlog werd het spoorwegnetwerk gemoderniseerd en reden de treinen voortaan op elektriciteit. In de jaren ’60 daalde de omzet van de NS door het groeiende aantal autobezitters en het groeiende vliegverkeer. Door een toename van files en zorgen om het milieu werd in de jaren ’80 meer aandacht besteed aan het spoor. In 1995 kreeg de NS van de regering meer zelfstandigheid. De overheidsbemoeienis met de tarieven en de dienstregeling werd ingeperkt en er moest een scheiding komen tussen exploitatie en onderhoud. Hoewel de NS nu meer vrijheid heeft dan in de beginjaren is de Staat nog steeds de enige aandeelhouder.

OV-chipkaart en innovatie

Vanaf 1980 werden al proeven gedaan met elektronische betaalsystemen in het openbaar vervoer. Deze proeven, met onder meer de Magneetkaart van Siemens en de Tripperpas uit Groningen, bleven echter beperkt. Pas in 2001 zette men de volgende stap met de OV-Chipkaart, die in 2005 voor het eerst werd getest in Rotterdam. Na het succesvolle verloop van deze test werd besloten om het systeem landelijk in te voeren. Dit proces werd in 2012 voltooid. Sindsdien probeert de NS ook te innoveren om meer mensen met de trein te laten reizen.