Geschiedenis van de term ‘kameraad’

Hoe kameraard Roemer de zaag in uw kapitaal gaat zetten

Met het gebruik van het woord kameraard zet het blad Quote SP-leider Emiel Roemer in een lange lijst van communistische leiders die uit zouden zijn op de vernietiging van het kapitaal. Van kameraden Lenin en Stalin tot Mao en Gorbatsjov, allen staan zij bekend als kameraard van het gewone volk, de arbeiders waar zij het voor zouden opnemen.

In het grootste deel van de wereld heeft het woord ‘kameraad’ geen politieke bijbetekenis meer. Ook in Rusland was het in eerste instantie gewoon een benaming voor een zakenpartner of reisgenoot. De eerste keer dat het woord kameraad een politieke connotatie kreeg was in de Franse Revolutie van 1789, waar het gewone volk in opstand kwam tegen de koning en deze term gebruikte om elkaar aan te duiden. De term kameraad werd hier gebruikt omdat het iedereen op gelijke hoogte plaatste en dus de titels van de oude adel en het koningshuis, de tegenstanders van de revolutie, verving.

Russische communisten gingen het woord tovaritsj, kameraad, eind 19e eeuw in eerste instantie vooral in de internationale context gebruiken, bijvoorbeeld om Duitse medecommunisten aan te duiden. In de jaren na de Russische Revolutie van 1917 raakte het woord in algemeen gebruik onder de communisten. Vanaf die periode spraken zij iedereen zo aan die behoorde tot de werkende klasse of dezelfde politieke denkbeelden had.

Ondanks dat iedereen door het gebruik van het woord kameraad gelijk zou moeten zijn, werd het ook gebruikt om een waardeoordeel mee te geven. Zo werden veroordeelde criminelen niet langer aangeduid als kameraad, maar gewoon als ‘burger’, wat impliceert dat zij door hun daden buiten de Sovjet-maatschappij kwamen te staan.

Door het veelvuldige gebruik in de Sovjet-Unie heeft het woord kameraad een sterk Russische en communistische betekenis gekregen. Dit blijkt ook doordat tegenstanders van de communisten de term op een spottende en sarcastische manier gebruikten. Iedereen kent natuurlijk ook de clichécommunist uit Amerikaanse actiefilms, met een dik Russisch accent, baard en alcoholprobleem, die vaak wordt aangeduid als comrade of kameraad.

Dit spottende aspect van het gebruik van het woord komt natuurlijk ook weer terug in het citaat van Quote, waarin Roemer wordt geschetst als een communist die uit is op het einde van het kapitalisme.