Hendrik Hamel: de Gorcumse ontdekker van Korea

Zeehelden - Beroemde reizigers als Christoffel Columbus of Marco Polo hebben zonder twijfel hun plaatsje in de geschiedenisboeken gekregen. Hoe anders is dit met Hendrik Hamel. Hij strandde als schipbreukeling in Korea en het Journael dat hij daar schreef was jarenlang de enige Nederlandse bron over Korea. In Zuid-Korea wordt hij als een held gezien, in Nederland is hij bijna vergeten.

Hendrik Hamel was boekhouder in dienst van de VOC. In die hoedanigheid vertrok hij in 1650 richting Batavia. In 1653 vertrok Hamel weer vanuit Batavia. Als boekhouder ging hij mee met het VOC-koopvaardijschip de Sperwer. Dat zou een nieuwe gouverneur naar Formosa (Taiwan) brengen. Op de terugweg zou de Sperwer nog langs de handelspost Dejima in Japan gaan. Daar kwam het schip echter niet aan. Door een storm dreef het schip af en strandde uiteindelijk op de kust van Korea.

Eerste contact met de Koreanen

Bij schipbreuk van de Sperwer kwamen 28 bemanningsleden om. Onder de doden was schipper Reijnier Egberse. De overlevenden wisten van delen van het scheepswrak een onderkomen te maken. Nu moesten de overlevenden nog thuis zien te komen. Na een dag verschenen de eerste inwoners van het onbekende eiland, maar het eerste contact liep moeizaam. Het lukte de Nederlanders niet om duidelijk te maken dat ze hulp nodig hadden. Volgens het reisverslag van Hamel waren de mensen gekleed als Chinezen, maar met mutsen van paardenhaar. Dat verontrustte ze, want dat zou wel eens kunnen betekenen dat de Nederlanders met piraten van doen hadden.

Hamel wordt gevangen genomen

Een dag na het eerste contact verscheen er een leger bij de tenten van de Nederlanders. Ook aan dit leger konden de schipbreukelingen niet duidelijk maken wat hun bedoelingen waren. De Nederlanders waren wel diep onder de indruk van het Koreaanse machtsvertoon en verwachtten dat zij elk moment het slachtoffer van een lynchpartij konden worden. Dat gebeurde echter niet. Wel haalden de Koreanen alles wat nog bruikbaar was van het schip en verbrandden het. Hamel en de zijnen werden vervolgens naar het hof van de gouverneur gebracht.

Het hof van de gouverneur van Jeju

Ondertussen waren de Nederlanders in de gelegenheid geweest om aan de hand van de sterren hun plaats te bepalen. Hamel doopte het eiland Quelpaert (nu bekend als Jeju). De Koreaanse soldaten namen de Nederlanders mee naar de hoofdstad van het eiland: Moggan (nu Cheju). Daar wachtte hen een bijzondere ontmoeting. In het gevolg van de gouverneur bevond zich een Hollander. Een zekere Jan Janszoon Weltevree uit De Rijp. Weltevree was in 1627 eveneens op weg naar Dejima op de kust van Korea gestrand. Sindsdien was hij niet in staat geweest het land te verlaten. Weltevree fungeerde als tolk tussen de groep van Hamel en de gouverneur.

Afgesloten van de buitenwereld

De gouverneur was de Nederlanders niet slecht gezind. De gouverneur voorzag de schipbreukelingen van onderdak en alles wat zij nodig hadden voor de winter. Vertrekken mocht echter niet. Korea was een strikt gesloten land. Het koninkrijk was al schatplichtig aan het Chinese rijk van de Qing Dynastie en ook de Japanners hadden plannen om Korea binnen te vallen. Door het land af te sluiten van de buitenwereld hoopten de machthebbers nieuwe invasies te voorkomen. De Nederlanders zouden de rest van hun leven in Korea moeten blijven.

Eerste ontsnappingspoging

Na een paar maanden gevangenschap op het eiland ondernamen een aantal mannen een ontsnappingspoging in een kleine boot. Die mislukte echter. Hierna kregen de Nederlanders huisarrest.

Hamel wordt naar Seoul gebracht

Niet lang na de mislukte ontsnappingspoging werden de Nederlanders overgebracht naar het hof van de koning in Seoul. Daar ging het gezelschap op audiëntie bij de koning. Ook de koning was de Nederlanders niet slecht gezind. Hij bood de Nederlanders aan om in dienst te gaan als koninklijke lijfwacht. Sindsdien waren ze helemaal gebonden aan de strikte regels van de Koreanen. In de daarop volgende jaren werden Hamel en zijn maten het hele land door gestuurd. Ze raakten hun baantje als lijfwacht kwijt. Onder het bevel van steeds wisselende gouverneurs waren de mannen in de sociale orde niet veel beter af dan slaven.

Ontsnapping naar Japan

Ondertussen zag het er niet naar uit dat de Nederlanders Korea konden verlaten. Het was inmiddels 1666. Hamel wist met een groepje mannen een schip te stelen, waarmee de groep Dejima wist te bereiken. Vanuit daar kon Hamel met zijn gezelschap terug naar de Republiek reizen.

Het reisverslag van Hendrick Hamel

Na thuiskomst in de Republiek vestigde Hamel zich in Gorinchem. Daar schreef hij zijn reisverslag dat hij in opdracht van de VOC liet publiceren. Het reisverslag was de enige informatie die de Europeanen over Korea hadden en het werd een bestseller. Hamel zelf werd echter niet zo beroemd. Het was een tijd waarin vele zeevaarders hun reisverslagen lieten publiceren.

Ontdekker van Korea

Vandaag de dag wordt Hamel - hoewel hij niet de eerste Europeaan in Korea was - gezien als de ontdekker van Korea. Vooral de Koreanen beschouwen hem als de ontdekker die hun land bekend maakte in Europa. Hoewel Hamel niet de eerste Europeaan in Korea was, was hij wel de eerste die naar Europa terugkeerde en er een reisverslag publiceerde. In Yeosu staat een museum gewijd aan Hendrick Hamel. Tot de komst van Guus Hiddink (voetbalcoach) was hij de beroemdste Nederlander van Zuid-Korea.