Het akkoord van Wassenaar in 1982

Werkgevers en vakbewegingen zijn het eens geworden over het pensioenakkoord. Dat maakte premier Mark Rutte vrijdag bekend met de woorden: “Hiermee zetten wij onze handtekeningen onder een akkoord voor de toekomst”. Een ander uniek akkoord werd gesloten op 24 november 1982: het akkoord van Wassenaar.

In de jaren tachtig was de werkloosheid in Nederland door de wereldwijde economische crisis opgelopen tot meer dan 600.000 personen. De Nederlandse economie was na de oliecrisis van 1973 en 1979 in de loop van de jaren’70 en begin jaren ’80 ernstig in verval geraakt. Het eerste kabinet-Lubbers (1982-1986) besloot tot actie over te gaan. Ze sloten in 1982 het akkoord van Wassenaar: een matiging van de lonen in ruil voor arbeidstijdverkorting. Het Poldermodel werd hiermee geboren.

Kabinet Van Agt

In 1982 werd het eerste kabinet van Ruud Lubbers gevormd, een coalitie van CDA en VVD. Het was het derde nieuwe kabinet in twee jaar. De economische omstandigheden waren steeds ongunstiger geworden en het lukte Van Agt niet om een coalitie van PvdA en D66 en later met alleen D66 in stand te houden. Tijdens het kabinet-Den Uyl van 1973 tot 1977 was er een begrotingstekort ontstaan. De daaropvolgende jaren onder Van Agt veranderde er niet veel. Bovendien steeg de werkloosheid. Het CDA wilde bezuinigen, terwijl de PvdA juist meer geld wilde uitgeven aan grote werkgelegenheidsprojecten.

Kabinet Lubbers

Zo was er begin jaren ’80 een slechte economische situatie ontstaan. Het was een tendens in heel West-Europa en Nederland stond er slecht voor. Het financieringstekort van de overheid was opgelopen tot bijna 12 procent. Het beleid van het kabinet-Lubbers was erop gericht door middel van decentralisatie, deregulering en privatisering de situatie in Nederland te herstellen.

Lubbers wilde met zijn ‘no-nonsensebeleid’ schoon schip maken en de werkeloosheid en staatschuld omlaag brengen. Het beleid van het kabinet-Lubbers was erop gericht die rol door middel van decentralisatie, deregulering en privatisering terug te dringen. Zo werden omvangrijke subsidies aan verouderde en onrendabele ondernemingen stopgezet.

Akkoord van Wassenaar

Het Akkoord van Wassenaar is dus een akkoord dat werd gesloten tussen de Nederlandse overheid en de organisaties van werkgevers en werknemers vertegenwoordigd in het overlegorgaan Stichting van de Arbeid. Het ging hierbij om loonmatiging. Het akkoord kwam tot stand nadat de overheid had gedreigd de loonontwikkeling door middel van een loonmaatregel aan banden te leggen. Aan de vakbeweging en werkgevers was gevraagd om tot een akkoord te komen over loonmatiging en behoud van werk, onder het mom van de leus: ‘werk gaat boven inkomen’. Ook konden werknemers loon inleveren tegen arbeidstijdverkorting. De werktijd liep terug van 40 tot 38 uur per week.

Het akkoord kreeg de naam: "Centrale aanbevelingen inzake aspecten van een werkgelegenheidsbeleid". Het was een overeenkomst waarbij een consensus werd bereikt, namelijk een matiging van de lonen in ruil voor arbeidstijdverkorting. Het kabinet beloofde verder niet in de loononderhandelingen in te grijpen. Het akkoord luidde een tijd in die gericht was op het sluiten van compromissen in plaats van de ontstane polariteit.

Poldermodel

Het poldermodel is de naam die gegeven wordt aan het Nederlandse consensusmodel waarin werkgevers, vakbonden en overheid met elkaar aan tafel gaan zitten om te onderhandelen over arbeidsvoorwaarden en lonen. Mede door de arbeidstijdverkorting daalde de werkeloosheid. Bedrijven werden er door gestimuleerd meer mensen in dienst te nemen. Ook verbeterde de concurrentiepositie van het bedrijfsleven en steeg de export. In het buitenland werd vol belangstelling gekeken naar de nieuwe manier van politiek bedrijven. Het akkoord van Wassenaar zorgde voor een herstel van de Nederlandse economie.

Nieuw Akkoord van Wassenaar

Op 14 april 2008 pleitte Mark Rutte op de Erasmus Universiteit in Rotterdam voor een ‘nieuw akkoord van Wassenaar’. Hij zei toen dat Nederland naar de rand van de economische afgrond snelde, door het beleid van premier Balkenende en minister Bos van Financiën. Hij vond een nieuw Akkoord van Wassenaar noodzakelijk.