Geschiedenis van het poldermodel

Boerenprotesten, bouwprotesten, klimaatprotesten. Protesten vanuit het onderwijs, de zorg of het openbaar vervoer. Anno 2019 is het in Nederland gebruikelijk om bijna wekelijks te horen over een 'uit de hand gelopen' protestactie. De studenten protesteren voor het klimaat en bijna tegelijkertijd protesteren de boeren tegen nieuwe stikstofregels. Dit is voor Nederland, die zo bekend staat om het 'polderen', wellicht een vreemd concept. Het poldermodel wordt gezien als een typisch Nederlandse vorm van overlegeconomie en consensusmodel, dat al teruggaat naar de middeleeuwen.

‘Polderen’

Nederland staat natuurlijk bekend om zijn polders, we hebben immers een hele provincie uit water getoverd. De eerste Nederlandse polders ontstonden in de 11e eeuw na Christus. In deze tijd werden er al dijken om een gebied geplaatst, waarna dit gebied werd leeggepompt om extra land te winnen. De term ‘poldermodel’ komt van de samenwerking die nodig was om het water buiten de nieuwe polders te houden. In perioden van overstroming werden edelen en burgers namelijk gedwongen om samen te werken en op die manier het hoge water een halt toe te roepen. In tijden van nood was samenwerking tussen verschillende groepen dus mogelijk.

Vroegmoderne tijd

Na het polderen in de middeleeuwen werd het fenomeen nog vaak toegepast, zo ook in de zeventiende eeuw. De Republiek der Zevende Verenigde Nederlanden was in die periode een gedecentraliseerde staat, waarbij de macht verdeeld was over gewesten, steden, rijke kooplieden en de stadhouder. Om zodoende tot afspraken te komen, was een zekere vorm van compromissen sluiten noodzakelijk. Hetzelfde geldt voor een belangrijk economisch instituut van Nederland in die tijd: de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Ook hier was de macht verdeeld onder de verschillende kamers, het bestuur (de Heren Zeventien) Batavia en de verschillende factorijen in Azië en was men genoodzaakt om compromissen te sluiten.

Frederik Hendrik legt de eed af als stadhouder in 1625

Hoge Raad van Arbeid

Het poldermodel begon in de twintigste eeuw echter een heel duidelijke invloed te hebben op de Nederlandse samenleving en economie. De Hoge Raad van Arbeid is hier een goed voorbeeld van. Dit advies- en overlegorgaan van vakbonden, werkgevers en de overheid werd in 1920 geïnstalleerd en was de voorloper van de Sociaal-Economische Raad, die in 1950 tot stand kwam. De Hoge Raad van Arbeid werd door de regering opgericht om werkgevers en werknemers te betrekken bij het sociaal-economische beleid.

De opvolger van de Hoge Raad van Arbeid was de Sociaal-Economische Raad. Dit orgaan heeft dezelfde taak als de Hoge Raad van Arbeid en dient als adviesorgaan voor de regering. Ondernemers, werknemers en onafhankelijke deskundigen werken samen om tot overeenstemming te komen over belangrijke sociaal-economische onderwerpen. De SER adviseert vervolgens de regering en het parlement over het sociaal-economisch beleid. Ook faciliteert de SER sociaal-economische akkoorden. Dit adviesorgaan is dus een belangrijke hoofdrolspeler in de poldercultuur van Nederland.

Akkoord van Wassenaar

Het Akkoord van Wassenaar (1982) wordt vaak gezien als één van de belangrijkste momenten in poldergeschiedenis. Werkgevers, vakbonden en de overheid kwamen hierbij tot een compromis waarbij de overheid loonmatiging mocht invoeren in ruil voor arbeidstijdsverkorting. Door dit akkoord daalde de werkeloosheid, werd de concurrentiepositie van het bedrijfsleven verbeterd en steeg de export. Deze ‘nieuwe’ manier van politiek bedrijven trok veel belangstelling vanuit het buitenland.

Ondanks dat de term poldermodel tegenwoordig meestal verbonden wordt aan de Nederlandse overlegcultuur van de jaren ’80 en ’90, kent Nederland al een lange geschiedenis van polderen. Van de middeleeuwen tot de moderne tijd, Nederland staat bekend om een politieke vorm waarbij het sluiten van compromissen voorop staat. Zelfs in de tijd van deze ‘protestgolf’ is er nog steeds sprake van het typische Nederlandse consensusmodel.

Leestip:

geschiedenis poldermodel Nederland als voorbeeldige natie
Redactie: Wim van Noort en Rob Wiche
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789065508942
Winkelprijs: €19,-

Bestel Nederland als voorbeeldige natie

Bronnen:

Afbeeldingen:

Overleg tussen de VVD-fractie onder leiding van Nijpels en het bestuur van vakbond FNV onder leiding van Wim Kok en Herman Bode. Fotocollectie Anefo via www.nationaalarchief.nl
Frederik Hendrik legt de eed af als stadhouder in 1625 via Wikimedia Commons