Het einde van de gloeilamp is nabij
Sinds 2011 is de productie van 60 watt gloeilampen in Europa verboden. Vanaf volgend jaar mogen ze ook niet meer verkocht worden. Een nieuwe stap naar het einde van het gloeilampen-tijdperk dat rond 1879 echt goed op gang kwam door de uitvindingen van Thomas Alva Edison.
Op gang kwam, want al vanaf het begin van de 19e eeuw probeerden uitvinders een elektrische lamp te maken. Elektriciteit was al bekend, maar men kon het alleen kortdurend opwekken en niet opslaan. In 1800 slaagde Alessandro Volta (1745-1827) er in een primitieve batterij te bouwen: de zuil van Volta. Andere wetenschappers gebruikten deze batterijen weer voor hun eigen experimenten.
Booglamp als voorloper
Humphry Davy (1778-1829) gebruikte ze bij zijn experimenten op het gebied van elektrolyse. In 1809 ontdekte hij daarbij toevallig het principe van de koolstofbooglamp. Hierbij wordt tussen van twee koolstofstaven een elektrische stroom opgewekt. Wanneer de twee staven van elkaar verwijderd worden ontstaat een boog van fel wit licht. Davy kon nog niet veel meer dan experimentele demonstraties geven. De Russische ingenieur Pavel Jablochkoff (1847-1894) verbeterde het principe en verlichtte in 1878 een aantal straten van Parijs met behulp van booglampen. Voor praktisch gebruik waren batterijen uiteraard niet voldoende, en daarom kwamen de booglampen pas echt in gebruik na de uitvinding van de dynamo.
De echte uitvinder van de gloeilamp
Humphry Davy had in 1801 ook al geëxperimenteerd met gloeidraden. Het probleem waar hij en alle andere uitvinders tegenaan liepen, was dat de gloeidraad iedere keer meteen verbrandde. In 1854 ontdekte de Duitser Heinrich Göbel (1818-1893) de oplossing: hij maakte in 1854 een gloeilamp in een vacuüm fles, met een gloeidraad van bamboevezel. Zijn lamp brandde 400 uur en daarmee was de gloeilamp geboren. Göbel was echter niet in staat zijn uitvinding commercieel te exploiteren. Maar formeel is hij wel de uitvinder van de gloeilamp.
Edison maakt de gloeilamp succesvol
En Edison dan? Edison ontdekte hetzelfde principe 25 jaar later. Zijn eerste gloeilamp zag het licht op 21 oktober 1879. Maar Edison had geluk. Door de uitvinding van de dynamo, en de booglamp, was er al iets van een elektrische infrastructuur ontstaan, waardoor hij zijn uitvinding wel commercieel kon gaan uitwerken. Al in 1881 begon Edison met massaproductie. In 1895 vocht Göbel zijn octrooi aan. De Duitse uitvinder overleed echter voor de uitspraak van de rechter kwam. Hij kreeg gelijk, maar Edison kon doorgaan met zijn werk. Daar komt bij dat Edison wel degelijk de lamp verbeterde. De schroefdraad waarmee je een lamp indraait is bijvoorbeeld door hem bedacht. Vandaar dat fittingen een E-nummer hebben waarmee de grootte wordt aangeduid. De E staat uiteraard voor Edison. Ook deed Edison belangrijk werk op het gebied van elektrische infrastructuur. Naast Göbel en Edison ontdekten ook de Engelsman Joseph Swan (1828-1914) en de Rus Alexander Lodygin (1847-1923) de techniek van de gloeilamp. Lodygin richtte zich vooral op Rusland zelf. Met Swan richtte Edison in 1884 de Edison & Swan United Electric Company op.
De gloeilamp wordt volwassen
Het grootste probleem van de gloeilamp bleef de beperkte levensduur, vanwege het materiaal van de gloeidraad, namelijk koolstof. In 1910 kwam William Coolidge (1873-1975) met de oplossing: gloeidraad gemaakt van wolfraam. Daarmee werd de gloeilamp volwassen. In de brandweerkazerne van Livermore, Californië, brandt de langst brandende gloeilamp ter wereld: al 110 jaar, sinds 1901, slechts onderbroken door stroomstoringen en een verhuizing. Tegenwoordig heeft de lamp zijn eigen stroomvoorziening.
Aan de basis van nieuwe technieken
De uitvinding van de gloeilamp heeft ook gevolgen gehad voor andere technieken. Eén daarvan is de elektronenbuis. Deze werd in 1904 uitgevonden en was daarmee het eerste elektronica-component. Hier kwam de techniek voor onder andere versterkers en radio's uit voort. Net zoals buizenversterkers en radio's werden ingehaald door transistors en chips, zo lijkt de gloeilamp nu te worden verdrongen door met name de led-lamp. De gloeilamp gaat dus na bijna twee eeuwen uiteindelijk uit het straatbeeld verdwijnen.
