Terugtrekking van Oekraïens oorlogsmaterieel op 4 maart 2015. Bron: Wikimedia Commons.

Het neerstorten van vlucht MH17 & de Oost-Oekraïense oorlog

Op 17 juli 2014 werd vlucht MH17 boven Oekraïne geraakt door luchtafweergeschut. Alle inzittenden, bijna 300 mensen, kwamen om bij de ramp. Het vliegtuig is slachtoffer geworden van de oorlog in het Donetsbekken, een landstreek in het oosten van Oekraïne. Waarom vond die oorlog plaats? En wat is er tot nu toe gebeurd tijdens deze oorlog?

De Oranjerevolutie en Euromaidan

In 2004 ontstond, naar aanleiding van de presidentsverkiezingen, de Oranjerevolutie. De pro-westerse Viktor Janoekovytsj was namelijk verkozen als president, maar veel Oekraïners waren het hier niet mee eens. Er ontstonden protesten, en als gevolg hiervan werden er nieuwe verkiezingen gehouden. Hieruit kwam de pro-westerse Joesjtsjenko naar voren. Maar in 2010 werd Janoekovytsj alsnog verkozen als president. Dit leek eerst goed te gaan, maar op 21 november 2013 weigerde Janoekovytsj het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne te ondertekenen, waardoor er opnieuw protesten ontstonden (Euromaidan).

Machtswisseling in Kiev

De protesten werden steeds gewelddadiger, waardoor de regering van Oekraïne op 19 februari 2014 een noodtoestand uitriep. Janoekovytsj besloot Kiev te ontvluchten en de regering zette hem af. Een nieuwe president werd verkozen. Op 26 februari ontstond onrust in de Krim, een schiereiland dat tot 1954 bij Rusland hoorde. Hier wonen nog steeds veel Russen, en zij waren het niet eens met de machtswisseling in Kiev. De volgende dag bezetten groepen bewapende mannen verschillende regeringsgebouwen in Simferopol, de hoofdstad van de Krim. De Oekraïense regering verloor steeds meer controle over het gebied.

De Krim wordt onderdeel van Rusland

Op 16 maart 2014 werd een referendum gehouden in de Krim. Hieruit bleek dat 95% van de bewoners bij Rusland willen horen, maar het referendum werd ongeldig verklaard door de Oekraïense regering. Op de Krim verschenen militairen in uniformen zonder insignes. Volgens Rusland waren die niet Russisch, maar ze konden – vanwege de moderne uitrusting - ook niet aan de Oekraïense zijde behoren. De Krim werd op 21 maart 2014 onderdeel van Rusland.

Het protest verandert in oorlog

Nu ontstonden er ook protesten tegen de Oekraïense regering in het oosten en zuiden van Oekraïne. Met name in Donetsk en Loehansk - door het grote aantal Russen dat hier woont - liep het uit de hand: op 6 april 2014 bezetten groepen daar de regeringsgebouwen. De demonstranten begonnen zich te bewapenen en het protest veranderde in oorlog. De rebellen wilden een referendum houden, zoals eerder al in de Krim is gedaan.

Manipulatie van referenda

Op 13 april stelde de Oekraïense regering een ultimatum met betrekking tot de bezetting van de overheidsgebouwen, maar deze bleef onbeantwoord. Een dag later werd zelfs de Volksrepubliek Donetsk uitgeroepen. In reactie hierop werd door de Oekraïense regering op 15 april het leger ingezet. Al op dezelfde dag werden rebellen teruggeduwd. Op 11 mei werd er een referendum gehouden in Donetsk en Loehansk. Hieruit bleek dat 89% van Donetsk en 96% van Loehansk bij Rusland wilde horen. De Oekraïense regering en andere westerse landen verdenken Rusland ervan deze referenda gemanipuleerd te hebben. Een dag later verklaarden Donetsk en Loehansk zich onafhankelijk van Oekraïne. Vanaf die dag horen ze bij Rusland.

Offensieven en wapenstilstanden

In Oekraïne werd een nieuwe president gekozen: Petro Porosjenko. Hij hervat de offensieven, waarna de rebellen in Donetsk zich de oorlog verklaren met Oekraïne. Op 8 juni werd door de president een wapenstilstand opgeroepen, maar deze hield geen stand. Tien dagen later werd opnieuw een aanzet gemaakt tot een wapenstilstand, maar het bestand werd niet verlengd. Het Oekraïense leger probeerde een andere weg: ze starten een nieuw groot offensief. Dit had effect: op 5 juli troken groepen rebellen zich vanuit Slovjansk en Kramatorsk terug naar Donetsk. Er vonden zelfs bombardementen op de rebellenkampen van Donetsk plaats. De oorlog heeft veel effect op de burgers van het land. Vooral in het oosten van het land is het een puinhoop: huizen zijn vernield en mensen slaan op de vlucht. Daar komt nog bovenop dat de nieuwe volksrepublieken een winter lang verstoken zijn gebleven van gas, voedsel en elektriciteit. De oorlog heeft volgens de Verenigde Naties tot nu toe ongeveeer 10.000 dodelijke slachtoffers gemaakt.

Het neerstorten van MH17

Op 17 juli 2014 stortte MH17 neer vlakbij het dorp Hrabove in Donetsk. Het vliegtuig werd neergehaald door een schrapnel uit een luchtdoelraket. In de rest van Oekraïne en Europa werd de verantwoordelijkheid gelegd bij de rebellen en Rusland. In Rusland en bij de rebellen werd de schuld gelegd bij het Oekraïense leger. Het werd in eerste instantie niet duidelijk wie het vliegtuig heeft neergeschoten.

Akkoord van Minsk I en II

Op 25 augustus 2014 startten de rebellen met een tegenoffensief, waardoor het Oekraïense leger werd teruggedrongen. In een poging om het conflict te sussen, werd op 5 september 2014 het Akkoord van Minsk afgesloten. Het akkoord werd vanaf januari 2015 echter van beide zijden slecht nagevolgd door verschillende incidenten en gevechten. Er ontstonden aan beide zijden zelfs bedreigingen van nieuwe offensieven. Onder internationale druk werd op 12 februari 2015 een nieuw akkoord gesloten: Minsk II. Dit akkoord werd een tijdlang nageleefd, vaak beter dan Minsk I, maar in 2016 ontstonden er toch weer conflicten. Er worden in de maanden erna pogingen gedaan tot nieuwe akkoorden, maar de conflicten stoppen niet.

Nederland stelt Rusland aansprakelijk

Op 24 mei 2018 maakte het internationale onderzoeksteam JIT bekend dat de raket die gebruikt was om MH17 neer te halen, afkomstig was van eenheid van het Russische leger uit Koersk. Er werden vier verdachten bekend gemaakt die verantwoordelijk worden gehouden voor het transporteren van de gebruikte raket, maar deze verdachten hadden zelf niet op de knop gedrukt. Nederland stelt Rusland aansprakelijk, maar Rusland ontkent betrokkenheid en verwerpt het onderzoek.

Het begin van het einde?

Begin juli 2019 sprak de nieuwe president van Oekraïne, Volodymyr Zelensky, met de Russische president Vladimir Poetin over de oorlog in Oost-Oekraïne. De eerste stappen richting vrede lijken te komen, maar de oorlog is vooralsnog niet afgelopen.