Het strategische belang van Guam

Guam was de afgelopen weken even het middelpunt van internationale spanningen. De Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un gaf aan dat hij overwoog het eiland aan te vallen. Vanzelfsprekend reageerde president Trump met tegendreigementen. Guam is een van de Amerikaanse territoriale gebieden en herbergt een belangrijke legerbasis. Al eeuwenlang is Guam strategisch gezien van groot belang in de internationale politiek.

Overheersing van buitenaf

De oorspronkelijke Austronesische bevolking (Chamorro) kwam zo’n 4000 jaar geleden aan op het eiland. In 1521 zette de Portugese ontdekkingsreiziger Magellaan als eerste Europeaan voet aan wal. Voor de Europese koloniale mogendheden vormde het eiland een belangrijke tussenstop in de Stille Oceaan, die verder bijna geen grote eilanden bevat. Meer dan twee eeuwen viel het eiland onder Spaans gezag, tot de Amerikanen het in 1898 veroverden in de Spaans-Amerikaanse oorlog. Met uitzondering van een korte Japanse bezettingsperiode behoorde Guam vanaf dat moment tot de Verenigde Staten.

Guam in de Tweede Wereldoorlog

Op 8 december 1941, vrij snel na de aanval op Pearl Harbor, vielen de Japanners Guam binnen. De bezetters voerden een wreed bewind waarbij volgens sommige schattingen wel 10% van de bevolking omkwam. In de slag om Guam (21 juli - 10 augustus 1944) wisten de Verenigde Staten met veel moeite weer controle over het eiland te verkrijgen. Deze strijd duurde bijna drie weken en kostte aan ruim 20.000 soldaten het leven. Vervolgens gebruikten de VS Guam als voorbereidingskamp voor de geplande invasie van Japan.

De Japanners waren overigens berucht om hun standvastigheid; in de maanden na de nederlaag voerden een aantal van hen nog steeds een guerrilla strijd vanuit het oerwoud. Het meest extreme voorbeeld is Shōichi Yokoi. In 1972 bleek dat hij al 28 jaar in een grot op het eiland leefde. Ondanks dat hij sinds 1952 wist dat de oorlog voorbij was durfde hij niet terug naar Japan omdat zijn eer was bezoedeld: hem was geleerd de dood te verkiezen boven de nederlaag.

Positie van Guam in de VS

Binnen de VS neemt Guam een bijzondere positie in. De ca. 160.000 inwoners zijn Amerikaanse staatsburgers maar mogen niet stemmen in presidentsverkiezingen. De afgevaardigde voor het Congres uit Guam mag over geen enkele vorm van wetgeving stemmen. Veel inwoners van Guam vragen zich daarom af of dit een eerlijke situatie is, en hopen op onafhankelijkheid of juist volledige aansluiting bij de VS. Het kleine Guam – 540 vierkante kilometer, ongeveer een kwart van de provincie Limburg – is economisch voor een belangrijk deel afhankelijk van de Amerikaanse aanwezigheid. Toerisme is de andere grote bron van inkomsten, met zo’n anderhalf miljoen bezoekers per jaar.

Amerikaanse militaire bases

Voor de VS is Guam essentieel voor de Amerikaanse positie in de regio. Het eiland ligt 6400 kilometer ten westen van Hawaï en 2500 kilometer ten oosten van de Filipijnen. Guam vormt een springplank naar Azië; vergeleken met het Amerikaanse vasteland zijn Japan, China, en Noord-Korea allemaal relatief dichtbij. Op Guam liggen daarom diverse Amerikaanse legerbases, die zo’n 27% van het eilandoppervlakte beslaan. Het leger heeft de beschikking over een vloot B-1 bommenwerpers en diverse onderzeeërs met nucleaire wapens. Verborgen onder de heuvels in het zuiden ligt ook nog een enorm munitiedepot. Een groot deel van de inwoners van Guam dient in het Amerikaanse leger.

Internationale betrekkingen

Vanuit een imperialistisch perspectief is Guam symbolisch voor de tijd van Amerika als dominante supermacht. Tijdens de Vietnamoorlog voerde het Amerikaanse leger diverse luchtoperaties uit vanaf Guam. De Amerikaanse aanwezigheid in Oost-Azië is een doorn in het oog van de Noord-Koreanen en wekt tevens wrevel bij sommige andere Aziatische landen. Hoewel een nucleaire oorlog voor bijna niemand tot de opties behoort, zouden ook zij de Amerikanen graag zien vertrekken uit de regio.