Hongkong; “één land, twee systemen”

Zondag 9 juni was mogelijk de grootste demonstratie in Hongkong sinds 1997. Men protesteerde tegen een nieuwe uitleveringswet die het mogelijk maakt verdachten uit te leveren aan China. Hoe zit het precies met Hongkong en hoe nauw is de band met China?

Hongkong en de Eerste Opiumoorlog

In 1841 werd het eiland Hongkong door de Britten veroverd op China. Dit gebeurde tijdens de Eerste Opiumoorlog (1839-1842), waarbij de Britten probeerden China te dwingen Brits opium te importeren. De laatste grote slag was de slag bij Chinkiang. Het verdrag van Nanking uit 1842 maakte een einde aan de oorlog, maar had grote gevolgen voor het Chinese Keizerrijk. De Britten wilden geen afstand doen van het gebied dat zij hadden veroverd. Dit was opvallend, omdat Hongkong in deze periode weinig voorstelde. Een twintigtal dorpjes sierde het landschap, maar het gebied was geen goede afzetmarkt en was onderontwikkeld. Het had echter één ding dat de Engelsen erg belangrijk vonden: een diepe, goed beschutte haven die hèung-gáwng werd genoemd. Vanuit deze handelspost konden Britse handelaren heel Azië bedienen.

Ontwikkeling van Brits Hongkong

De Chinese vertegenwoordigers konden niet anders dan het verdrag ondertekenen: terwijl de onderhandelingen bezig waren (aan boord van de HMS Cornwallis) lag een Britse vloot klaar om Nanking met de grond gelijk te maken wanneer onenigheid zou ontstaan. Het verdrag werd getekend door de Britse vertegenwoordiger Sir Henry Pottinger en Qing-vertegenwoordigers Qiying Ilibu en Niujian. Pottinger werd de eerste gouverneur van het gebied en al snel ontstond een wetloze, chaotische nederzetting. Bij de Conventie van Peking in 1860, na de Engelse overwinning in de Tweede Opiumoorlog, moest China opnieuw een gedeelte van haar grondgebied afstaan. Ditmaal ging het om het schiereiland Kowloon en het eiland Stonecutters, waardoor de Britten nu de haven en haar omgeving volledig controleerden.

Het beschermen van de inwoners

Brits Hongkong had rond 1850 ongeveer 33.000 inwoners, maar in 1900 was dit aantal gestegen naar 265.000. Het Britse leger zocht naar een manier om al deze mensen te beschermen en om de groeiende kolonie van drinkwater te kunnen voorzien. In 1898, tijdens de Tweede Conventie van Peking, breidde Brits Hongkong daarom een laatste maal uit. Dit keer was geen oorlogsbuit te verdelen; het land werd door Qing-China aan het Verenigd Koninkrijk verpacht. Voor een periode van 99 jaar werden Lantau en een aantal kleine eilandjes aan Brits Hongkong toegevoegd: de New Territories. Brits Hongkong was klaar om te groeien.

De slechte start van Hongkong

Toch kende Hongkong in de eerste decennia van haar bestaan een aantal opstartproblemen. De kolonie werd regelmatig getroffen door slecht weer en haar inwoners waren niet immuun voor ziektes als de builenpest. Ook had de kolonie in deze eerste jaren geen goede naam: veel criminelen reisden af naar de regio om hun geluk te beproeven. Opiumgebruik was in deze eerste jaren eerder regel dan uitzondering. In 1911 kwam vanuit China een vluchtelingenstroom opgang. De Chinese revolutie maakte dat veel Chinezen hun heil elders zochten. Hongkong kwam de Tweede Wereldoorlog ook niet ongeschonden te boven. De kolonie werd bezet door Japanners en veel Chinese vluchtelingen en westerse kolonisators werden geëxecuteerd of opgesloten, bijvoorbeeld in Stanley Prison.

Economische groei na 1950

Na de Tweede Wereldoorlog kon Hongkong echter snel groeien, met dank aan Chinese vluchtelingen. Deze namen geld mee naar de regio, of konden werken in de fabrieken. Vanwege haar speciale economische wetgeving was Hongkong erg aantrekkelijk voor westerse economische grootmachten, maar de Britten hadden een probleem. In 1997 was de pacht van de “New Territories” voorbij, maar het gebied was inmiddels volledig geïntegreerd. Daarom werd in 1984 afgesproken dat volledig Brits Hongkong in 1997 zou worden teruggegeven aan China, maar dat de regio gedurende een periode van 50 jaar een speciale status zou krijgen binnen de Volksrepubliek. Eigen wetten, een eigen politiek systeem en een eigen economie, dat waren de speerpunten van de onderhandelingen. In 1997 werd Hongkong teruggeven aan China en werd het een Speciale Administratieve Regio. Eén land, twee systemen.

Beweging voor meer democratie

In 2014 bepaalde de Chinese regering dat inwoners van Hongkong hun eigen politieke leiders niet democratisch mochten kiezen. Voor de verkiezingen van 2017 werden een aantal kandidaten aangewezen, die van tevoren door de Volksrepubliek waren goedgekeurd. Met name studenten waren het niet eens met deze beslissing en gingen de straat op. Met paraplu’s beschermden zij zichzelf tegen traangas. Om deze reden kregen de protesten al snel de naam ‘parapluprotesten’. In september 2014 hielden betogers elf weken lang het financiële hart van Hongkong bezet, maar in december van datzelfde jaar werden ze door de politie uiteen gedreven.

Protesten 2019

In 2019 braken er nieuwe protesten uit in Hongkong. Dit maal werd er geprotesteerd tegen een nieuwe uitleveringswet. Deze wetswijziging zou het mogelijk maken dat verdachten vanuit Hongkong worden overgedragen aan landen waarmee geen uitleveringsverdrag is, waaronder dus China. De demonstranten zijn bang dat deze wijziging het uiteindelijk makkelijker zal maken voor China om politieke activisten aan te pakken. Woensdag 12 juni zou er een debat worden gehouden over het nieuwe wetsvoorstel, dit is vanwege alle protesten uitgesteld.

Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder op IsGeschiedenis verscheen. Het is aangepast om het beter te laten aansluiten op het nieuws.