Hutu’s en Tutsi’s: De zoektocht naar een machtsbalans

Tijdens een aanval op een café in Burundi zijn er 9 mensen vermoord. Deze aanval kwam voort uit de geweldplegingen en protesten van de afgelopen maanden. 200 mensen zijn gedood en tienduizenden zijn het land ontvlucht. Het geweld lijkt op de eerdere opstandjes tussen de Hutu’s en de Tutsi’s, met als gewelddadig hoogtepunt de genocide in Rwanda in 1994. Waar komt deze wederzijdse haat vandaan?

De Tutsi’s, Hutu’s en Twa leefden al geruime tijd in Midden-Afrika. Al voor de Europese kolonisten arriveerden bestond er een hiërarchie. De Tutsi’s waren de veehouders (9% tot 15 %), de Hutu’s bewerkten het land (80% tot 90%) en de Twa waren jagers en verzamelaars (1% of 2%). Deze arbeidsindeling kwam voort uit problemen met landdistributie. Er werd vanaf de vijftiende eeuw een patronagesysteem ingevoerd om deze problemen op te lossen(ook wel Uburetwa of Ubuhake genoemd: 'werken voor toegang tot het land').

Een middeleeuwse hiërarchie

Het oorspronkelijk idee was dat de Hutu’s het vee van de Tutsi’s konden gebruiken, in ruil voor dienstverlening. Dit systeem zorgde er echter uiteindelijk voor dat er een soort middeleeuwse hiërarchie ontstond: een heer en horige relatie. De Tutsi’s waren zodoende de rijkere en meer bevoordeelde partij, terwijl de Hutu’s ruim in de meerderheid waren in het gebied. De relatie tussen beide volken was destijds echter relatief probleemloos.

Veranderende sociale verhoudingen

De Duitse kolonisten arriveerden in 1903, maar de Belgen namen al snel de macht over in Ruanda-Urundi in 1916 waardoor de sociale verhouding drastisch veranderde. De Belgische kolonisten brachten- geïnspireerd door de opkomende theorieën over eugenetica- wetenschappers naar het gebied. Zij maten de schedels, neuzen en lichaamslengte van de Afrikanen.

Stammen de Tutsi’s af van Europeanen?

Door dit eugenetisch onderzoek waren de Belgen ervan overtuigd dat de Tutsi’s nauw verwant waren aan de Europese bevolking (De ‘Hamitic theory’). De Tutsi’s hadden een langere lichaamslengte, een langere neus, een grotere schedel (en daarom meer hersencapaciteit) en een lichtere huid, terwijl de Hutu’s korter waren. De Tutsi’s waren ook hoffelijker en slimmer, terwijl de Hutu’s volgens de Belgische bewindvoerders lui, vies en dom waren. De Tutsi’s moesten daarom wel afstammen van de Europeanen, wat betekende dat de Tutsi’s een streepje voor hadden bij de Belgen.

Geloof in eigen superioriteit

Aangezien Hutu’s zo ‘onvolwassen en dom’ waren, werden de leidinggevende -en vooraanstaande functies aan de Tutsi’s toebedeeld. Ook kregen de Tutsi’s meer kansen op het gebied van onderwijs, waardoor deze groep beter geschoold was dan de Hutu’s. Dit wekte jaloezie op bij de Hutu’s en tegelijkertijd geloofden de Tutsi’s steeds meer in hun eigen superioriteit. De Belgische kolonisten creëerden op deze manier een duidelijke sociale divisie tussen de twee groepen.

Economische status bepaalt identiteit

In de jaren dertig bepaalden de Belgen of de mensen Hutu of Tutsi waren door het vee te tellen. Daardoor werd het verschil door middel van economische status in plaats van etniciteit aangegeven. Een eigenaar met tien koeien of meer was een Tutsi, een armer persoon werd gezien als Hutu. De etniciteit werd vanaf 1933 (tot aan 1996) ook vermeld op de identiteitskaarten, waardoor er nogmaals een officiële divisie werd aangegeven tussen de groepen.

Een omgekeerde wereld

Na de Tweede Wereldoorlog ontstonden er opstandjes in Afrika tegen de verschillende Europese kolonisten. De Belgen zagen in dat zij de Hutu’s slecht hadden behandeld en probeerden hun eigen macht te behouden door de sociale balans te herstellen. Dat betekende dat de Hutu’s dit keer de kansen op het gebied van banen en onderwijs in hun schoot kregen geworpen. Dit betekende echter niet dat er gelijkheid ontstond, maar dat de Hutu’s meer te zeggen hadden. Tutsi-officieren werden verwijderd uit het leger en Tutsi ambtenaren werden ontslagen, om vervolgens vervangen te worden door Hutu’s.

Machtsbeluste, bloeddorstige leugenaars

Hutu’s werden niet langer als minderwaardig gezien maar als de slachtoffers van de Tutsi’s. Mede hierdoor werden de Tutsi’s neer gezet als machtsbeluste, bloeddorstige leugenaars. Tutsi’s waren beledigd door de veranderende aanpak van de Belgen en zagen deze mentaliteitsverandering als een aantasting van hun gezag, macht en beweegruimte. Het gevoel van sociale onvrede werd heviger.

Anti-Tutsi wetten

Het Belgische gebied werd onafhankelijk in 1962, waardoor Rwanda en Burundi ontstonden. De Tutsi’s namen nog steeds de minderwaardige positie in. Zij werden weggestuurd naar het buitenland, uit machtige posities verwijderd of zelfs vermoord. Ook voerde de regering anti-Tutsi wetten in. Zo mocht bijvoorbeeld nog maar 10% van de leerlingen, studenten en ambtenaren Tutsi zijn.

Door dit soort machtvertoon en bevooroordeling liepen de sociale spanningen hoog op, dit resulteerde in de Rwandese genocide in 1994. Er werden naar schatting een half tot één miljoen Tutsi’s (en gematigde Hutu’s) om het leven gebracht. Anno 2015 wordt er gevreesd voor een soortgelijke bloedige herhaling, maar nu in Burundi. Lees hier meer over de machtsstrijd in Burundi.