Is de heemraad de eerste democratie in Nederland?

De Griekse democratie wordt gezien als de voorloper van onze huidige democratie. In Nederland kwamen de eerste democratische vormen van bestuur op in de middeleeuwen. Burgers en boeren kregen de kans om in een heemraad plaats te nemen. Heemraden adviseerden de dijkgraaf over het waterschap.

Heemraden

Rond 1100 ontstonden de eerste heemraden als college van raadslieden, bedoelt voor meer inspraak in een waterschap. Niet alleen werd de dijkgraaf voorzien van advies, ook hoorde de heemraad bij het dagelijks bestuur van een waterschap. De boeren konden zich bij de heemraad aansluiten en kozen dan gezamenlijk hun vertegenwoordiger. Later werd de heemraad een persoonlijk ambt. De heemraad was dan onderdeel van het dagelijkse bestuur van het waterschap. De heemraad werd dan gekozen door het algemeen bestuur van het waterschap. De heemraden moesten de dijken en rivieren in de gaten houden, omdat de boeren en burgers bang waren voor overstromingen. Door goed onderhoud van de dijken en rivierkades, zou de kans op overstromingen moeten afnemen.

Ontstaan waterschappen

Het eerste officiële waterschap met heemraad werd opgericht door graaf Willem II in 1255; het Hoogheemraadschap van Rijnland. Deze hield zich bezig met het gebied langs de Oude Rijn in Holland en Utrecht. Elk jaar hielden de heemraden vergaderingen waarbij bepaald werd welke werkzaamheden gedaan moesten worden om de dorpen veilig te houden tegen het water. Ze inspecteerden de dijken en stelden mensen verantwoordelijk voor een bepaald stuk dijk. Dijken moeten onderhouden worden en regelmatig gecontroleerd. Als dit niet werd gedaan, werden de opzichters bestraft met een geldboete door de heemraad.

Democratische heemraad?

De heemraden van toen zijn niet zo democratisch als vandaag de dag. Boeren en burgers mochten zich dan wel aansluiten, de macht lag toch vooral bij de adel en de landsheer. Zij probeerden zo veel mogelijk macht uit te oefenen en de ambten te verdelen onder hun familieleden. Toch lijkt ons bekende Nederlandse poldermodel, een consensus sluiten en samenwerken, van de heemraden en waterschappen te komen. In geval van nood werkte de burgers en adel samen om het water tegen te houden.