Is het tijdperk van de Big Ben voorbij?

De bekendste klok van de wereld lijdt aan ouderdomskwalen. Meer dan 150 jaar na de ingebruikname blijkt dat de klok van het Paleis van Westminster meer dan 6 seconden afwijkt van de standaardtijd. 100 jaar geleden stond de klokkentoren nog bekend als ‘het meest nauwkeurige uurwerk van de wereld’. Hoe lang gaat het bekendste bouwwerk van Londen nog mee?

Eeuwenlang zetelden Engelse en Britse parlementen in het paleis van Westminster in Londen. Het gebouw werd gebouwd door Edward de Belijder en stamt uit de elfde eeuw. Eeuwenlang doorstond het gebouw oorlogen, branden en andere rampen. Het stond symbool voor de stabiele macht van de Engelse vorsten. In 1834 brandde het verouderde gebouwencomplex af.

Competitie onder architecten

Slechts enkele ruimten bleven gespaard in de vlammenzee. Direct besloot het parlement dat een nieuw parlement gebouwd moest worden. Het vuur van 1834 bood een nieuwe kans, een kans waarmee het Britse Rijk kon laten zien waartoe het in staat was. Een wedstrijd werd uitgeschreven, ambitieuze architecten konden voorstellen en ontwerpen voor een nieuw parlementsgebouw aanleveren.

Uit de as herrezen

Zevenendertig architecten leverden meer dan tachtig ontwerpen. Deze voorstellen moesten het Groot-Brittannië van het Victoriaanse tijdperk weerspiegelen. Het gebouw moest groots en imposant zijn, zou de industriële kracht van de Britse Rijk weergeven, maar moest tegelijkertijd de oude Britse tradities in stand houden. Het paleis zou het symbool worden van het Britse Rijk op het hoogtepunt van haar macht.

De Britse parlementaire traditie

Hoe ziet een modern en ijzersterk gebouw er uit? Volledig in lijn met de Romantische idealen van de negentiende eeuw grepen veel architecten terug op de Britse tradities. Een groots verleden weerspiegelde immers de huidige macht van een natie en liet zien dat het bestaansrecht had. Welk gebouw was hier meer geschikt voor dan het parlement? Een nieuw, machtiger parlementsgebouw benadrukte de Britse geschiedenis als constitutionele monarchie.

Wedergeboorte van de Middeleeuwen

Architect Charles Barry won de wedstrijd. Hij baseerde zijn ontwerp op de Middeleeuwen en de Engelse Renaissance. Het complex wordt gekenmerkt door een neogotische en neoclassicistische stijl. De Middeleeuwen werden gezien als het hoogtepunt van de Britse geschiedenis. De geïdealiseerde Middeleeuwen combineerden de kernpunten van de Britse geschiedenis en benadrukten de stabiliteit van de Britse samenleving: het parlement, trouw aan de koning en religieuze toewijding.

Klokkentoren en Big Ben

Het nieuwe paleis van de natie was niet compleet zonder klokkentoren. Dit zou het religieuze karakter van het bouwwerk versterken. In Barry’s oorspronkelijke ontwerp was geen plaats voor een toren en een aanpassing was nodig om aan de wens van de opdrachtgevers te voldoen. Het resultaat was Saint Stephen’s Tower, ingewijd in 1859. In 2012 werd deze naam veranderd naar Elisabeth’s Tower, de naam van de huidige Britse monarch.

Het grootste uurwerk ter wereld

Bij de aanleg was de Big Ben een hypermodern bouwwerk. Uurwerken en horloges bestonden al langer, maar de schaal van de klok in de nieuwe toren moest allen overtreffen. De monsterlijke klok was volledig mechanisch, de tijd wordt gereguleerd met een grote slinger. Een ingewikkeld mechanisme moest de nauwkeurigheid verzekeren. De klok mocht niet meer dan één seconde afwijken van de standaardtijd, aangegeven in Greenwich. Dit mechanisme is nog steeds in gebruik. Enkel het opwinden van het uurwerk is aangepast; elektriciteit heeft de oude mensenkracht vervangen.

Wanneer Londen de tijd aan de grote klok hangt

De klokkentoren is een symbool voor Londen. Minstens zo bekend is Big Ben, de gigantische klok die in de toren huist. Deze bijnaam is minstens zo bekend als het hele bouwwerk; in het dagelijks taalgebruik wordt de klokkentoren veelal Big Ben genoemd. Ieder uur laat deze klok zijn geluid horen. Het klokgelui van deze ijzeren reus is wereldberoemd. De nieuwszender BBC 4 zendt dit geluid ieder uur uit, dit doet het al sinds de eerste nieuwsuitzending van de BBC in 1924.

Nieuw paleis wordt oud

Het nieuwe Paleis van Westminster doorstond twee wereldoorlogen en meer dan 150 jaar. Tegenwoordig, in 2015, is het bouwwerk aangetast door de tand des tijds. Materialen zijn uitgeput en leidingen en bedrading zijn aan vervanging toe. Een grootschalige renovatie is nodig, dit wordt bevestigd door de huidige problemen met tijdsaanduiding. Het Britse parlement debatteert over het lot van het gebouw: renovatie is duur en wellicht moeten het Hoger- en Lagerhuis verhuizen naar een duurzamer gebouw. Voor sommigen is deze stap te groot; het nieuwe Paleis, mét haar Big Ben is, net als de middeleeuwse voorganger, veranderd in een traditie.