Johannes van Dam, een passie voor eten

Johannes Van Dam werd bekend door zijn recensies die hij schreef voor het Parool en door zijn boek De Dikke Van Dam uit 2005. Van Dam was al geruime tijd ziek en overleed op 19 september 2013 in het OVLG ziekenhuis in Amsterdam. Een groot verlies voor de journalistieke wereld.

Johannes van Dam kwam op 9 oktober 1946 ter wereld in Amsterdam. Hij was de zoon van een Joodse producent van plastic producten en luierbroekjes. Toen hij zestien was kreeg hij samen met zijn vader en zusje een ernstig ongeluk waarbij zijn vader overleed. Later volgde Van Dam de studies medicijnen en psychologie aan de Universiteit van Amsterdam maar deze maakte hij nooit af.

Na zijn mislukte studies ging Van Dam werken. Hij had talloze baantjes waaronder barman, bottelaar, inpakker en manager van een bioscoop. In de jaren 80’ opende hij een kookboekenwinkel in Amsterdam onder de naam De Kookboekhandel die hij zeven jaar runde. Na deze periode besloot hij alleen nog over eten te schrijven en zo startte zijn journalistieke carrière.

Journalistieke carrière

Hij begon met het schrijven van artikelen en recensies over eten en restaurants voor Elsevier. In 1991 ging hij ook voor Het Parool en voor de Belgische krant De Morgen schrijven. Naast het publiceren in kranten schreef hij ook boeken. Een zeer bekend boek van zijn hand is De Dikke Van Dam, een boek van meer dan zevenhonderd pagina’s dat op 17 november 2005 uitkwam. In dit boek zijn allerlei artikelen over eten van Van Dam samengebracht en behandelt hij zijn ideeën over eten. Zo is hij er bijvoorbeeld van overtuigt dat de huishoudschool de burgerkeuken in Nederland verpest heeft. Meisjes die eind negentiende eeuw naar de huishoudscholen werden gestuurd, leerden dat ze gezonde en goedkope gerechten moesten maken voor de arme fabrieksarbeiders. De meisjes uit deze sociale klasse konden echter helemaal niet naar school en in plaats daarvan kregen de meisjes uit de middenklasse deze opleiding waardoor de middenklasse ook simpel ging eten en de Nederlandse keuken verpauperde. Van Dam zag eten niet puur en alleen als voedsel maar bekeek het veel breder waarbij hij eten als onderdeel van de geschiedenis zag dat veel invloed kon hebben.

Freelancers Associatie

Zelf hield van Dam van de boerenkeuken en zijn lievelingseten was dan ook aardappelpuree met andijvie en een gehaktbal. Verder was hij een expert op het gebied van kroketten. Hij heeft samen met culinair historicus Joop Witteveen Stichting Gastronomische Bibliotheek (SGB) opgericht waarin hij zijn collectie van zestigduizend titels heeft ondergebracht. Van Dam was actief bij bestrijding van auteursrechtenschending door PCM, een bedrijf dat op grote schaal de rechten van freelance journalisten schond door artikelen zonder toestemming of betaling te gebruiken. Hij verenigde zich met gelijkgestemde zoals Max Pam en Nicholaas Matsier in de Freelancers Associatie. Deze organisatie zorgde ervoor dat PCM in 2002 alsnog een bedrag van 2 miljoen euro moest uitkeren aan freelancers.

Johannes was al geruime tijd ernstig ziek. Eind mei 2013 werd hij nog opgenomen in het ziekenhuis in verband met een hartinfarct en moest daarna lange tijd in het ziekenhuis blijven door complicaties. Hij had last van zijn maag en nieren en leed daarnaast ook aan suikerziekte. Op 19 september 2013 overleed Johannes van Dam op 66-jarige leeftijd.