Joke Smit: feministe en journaliste

Joke Smit typeerde zichzelf als ‘een ontaarde moeder, een koolviswijf, een praktiserend nudist’. Haar vooruitstrevendheid maakte haar één van de bekendste feministes. Zij had al een vrij huwelijk voor de seksuele revolutie en combineerde het moederschap met een volledige baan, toen werken voor getrouwde vrouwen nog als taboe werd beschouwd. Smits artikel Het onbehagen bij de vrouw wordt gezien als het startpunt van de ‘Tweede feministische golf’.

Joke Smit werd op 27 augustus 1933 geboren in Utrecht. Zij groeide in Vianen op als één van de zes kinderen van de directeur van een lagere school en een lerares op een huishoudschool. Na een studie Franse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam ging Smit in 1955 aan het werk als lerares Frans. Smit trouwde in 1956 met Constant Kool, met wie ze twee kinderen zou krijgen, en ondertekende tot haar scheiding in 1974 haar publicaties als Joke Kool-Smit.

Journaliste

Smit verbleef in 1962 een jaar in Parijs, waar zij schreef voor de NRC en Het Parool. Na haar terugkomst in Nederland bleef zij tot 1967 werkzaam voor beide kranten. In die tijd ging zij ook werken als redacteur en redactiesecretaris van het literaire tijdschrift Tirade. Smit raakte in 1967 betrokken bij de politiek, toen zij lid werd van de Partij van de Arbeid.

Tweede feministische golf

Smit werd in 1967 bekend met het artikel Het onbehagen bij de vrouw, over haar ervaringen met het combineren van het werken als journaliste en het onderhouden van een gezin. Zij baseerde dit artikel op de studie La deuxième sexe van Simone de Beauvoir uit 1948. Met dit artikel kwam Smit op de voorgrond als feministe. Het onbehagen bij de vrouw wordt gezien als het begin van de Tweede feministische golf in Nederland, waarbij thema’s als het ‘huisvrouwensyndroom’, economische zelfstandigheid van vrouwen, een gelijkwaardige positie in de maatschappij en seksuele bevrijding belangrijke discussiepunten waren.

Man Vrouw Maatschappij

Smit richtte naar aanleiding van haar artikel in 1968, samen met Hedy d’Ancona, de feministische actiegroep Man Vrouw Maatschappij (MVM) op. De MVM werd al snel een populaire beweging en de leden stroomden toe. Hoewel de MVM feminisme in eerste instantie zag als een emancipatiebeweging van zowel vrouwen als van mannen, radicaliseerde de groep na de komst van groepen als Dolle Mina. Smit legde in 1970 de voorzittershamer neer omdat zij zich niet geheel kon vinden in deze nieuwe opvattingen. In deze tijd werd zij wel politiek actief. Zij was tussen 1970 en 1971 een jaar gemeenteraadslid in Amsterdam en werd in 1971 redacteur van het wetenschappelijk partijblad Socialisme & Democratie.

Publiciste

Smit publiceerde in de jaren ’70 een groot aantal artikelen op het gebied van vrouwenzaken in de politiek, vrouwenrechten, de emancipatie van lesbische vrouwen, feminisme, socialisme en onderwijs voor meisjes en vrouwen. Zij nam ook zitting in verschillende raden en commissies, zoals de programmaraad van de NTS, de Commissie Vormings- en Ontwikkelingswerk voor Volwassenen en de Emancipatiecommissie. Smit lanceerde in 1977 het idee om mannen en vrouwen allebei 5 uur per dag, 30 uur per week, te laten werken om zorgtaken en huishoudelijk werk te verdelen.

Overlijden

Joke Smit kreeg in 1980 de diagnose borstkanker. Zij overleed op 19 september 1981 in Amsterdam. Na haar dood werd haar naam verbonden aan verschillende straten, prijzen en andere initiatieven, waaronder de Joke Smit-Prijs, een regeringsprijs die wordt uitgereikt aan personen, groepen of instanties die een fundamentele bijdrage leveren aan de verbetering van de positie van vrouwen in Nederland. Op haar grafsteen staat te lezen: ‘Zusters, weest moedig, scherpzinnig, eendrachtig’.