Karel de Grote: Vader van Europa
Roy Sprangers
Terwijl hij met zijn veldtochten grote delen van Spanje, Italië en Duitsland onderwierp, slaagde de Frankische koning Karel er met zijn binnenlandse politiek in de culturele eenheid van Europa te bevorderen. Bovendien schoot hij tweemaal de paus te hulp, waarvoor hij beloond werd met de titel ‘keizer’. Dankzij al deze prestaties staat Karel de Grote vandaag de dag ook wel bekend als de vader van Europa.
Karel de Grote werd geboren omstreeks 742 na Christus in de stad Luik, dat toen onderdeel uitmaakte van het Frankische koninkrijk. Hij was de oudste zoon van Pepijn de Korte, koning van de Franken, en diens vrouw Betrada van Laon. Samen met zijn jongere broer Carloman werd hij in 754 gezalfd door Paus Stefanus II (III) in de kathedraal van Saint-Denis te Parijs. Na de dood van Pepijn de Korte in 768 werd het Frankische rijk verdeeld tussen de twee broers.
Mede-koningschap met Carloman
Karel kreeg de noordelijke en westelijke gebieden van het rijk onder zijn beheer, terwijl Carloman Bourgondië, Acquitanië en Austrasië aan zijn bezittingen toe mocht voegen. Volgens de latere Karolingische geschiedschrijvers was de verhouding tussen de broers allesbehalve vriendschappelijk. Zo sloot Karel al vrij snel bondgenootschappen met de hertog van Beieren en de Longobarden in Noord-Italië, waardoor zijn broer zich omringd zag door Karel en zijn bondgenoten. Tot een confrontatie tussen de twee kon het echter nooit komen, want Carloman overleed onverwachts onder onbekende omstandigheden in 771.
Strijd tegen de Longobarden
Karel besloot de erfrechten van zijn neefjes te negeren en eiste het hele Frankische rijk voor zichzelf op. Vervolgens begon hij aan een lange reeks veldtochten die hem naar iedere uithoek van zijn rijk brachten. Zo verklaarde hij op verzoek van Paus Adrianus I in 773 de oorlog aan de Longobarden, die enige tijd daarvoor het Pauselijke exarchaat van Ravenna hadden veroverd. Na een beleg van tien maanden wist Karel de Longobardische hoofdstad Pavia te veroveren en voegde hij Noord-Italië toe aan zijn koninkrijk. Tevens liet de vorst zich voortaan altijd aanspreken met de titel ‘Koning der Franken en Longobarden’.
Veldtocht naar Spanje
Na zijn overwinning op de Longobarden organiseerde Karel in 777 een veldtocht naar Spanje. De Moorse heersers van Zaragoza en Barcelona hadden namelijk om zijn hulp gevraagd in hun strijd tegen de emir van Cordoba. Karel slaagde erin Pamplona te veroveren, maar na het mislukte beleg van Zaragoza trok hij zich in 778 noodgedwongen terug. Tijdens deze aftocht werd de achterhoede van het leger overvallen door de Basken bij de Roncevaux-pas. Enkele belangrijke hovelingen, waaronder ridder Roland van Bretage, kwamen hierbij om het leven, een gebeurtenis die later werd verwerkt in het Roelantslied.
Bekering van de Saksen
Terwijl Karel zich in Spanje bevond werd de oostgrens van het rijk regelmatig geplaagd door de Saksen, die meerdere malen plundertochten organiseerden op Frankisch grondgebied. In 780 vaardigde Karel daarom het decreet ‘Capitulatio de partibus Saxoniae’ uit, waarin hij vast liet leggen dat de heidense Saksen zich op straffe des doods moesten bekeren tot het christendom. Het was voor het eerst in de Westerse geschiedenis dat een vorst een dergelijke gewelddadige kersteningspolitiek hanteerde. Er volgde een lange oorlog, die Karel uiteindelijk pas in 804 in zijn voordeel wist te beslechtten.
Kroning tot Keizer
Ondertussen was in Rome de nieuwe Paus Leo III in de problemen geraakt. De leden van zijn eigen pauselijke curie waren namelijk tegen hem in opstand gekomen en hadden hem in 799 uit Rome verdreven. Karel trok daarop met zijn leger naar de Eeuwige Stad en sloeg de opstand neer, waarna hij Leo III weer als Paus installeerde. Die beloonde de Frankische vorst daarvoor door hem op 25 december 800 uit te roepen tot ‘keizer’, een titel die sinds de val van het West-Romeinse Rijk niet meer gebruikt was in West-Europa. Volgens de Karolingische biograaf Einhard kwam zijn kroning tot keizer als een grote verrassing voor Karel, maar historici trekken die bewering inmiddels sterk in twijfel.
Vader van Europa
Gedurende zijn lange leven trad Karel de Grote maar liefst vijf keer in het huwelijk en hiel hij er minstens zeven minnaressen op na. In totaal verwekte hij bij hen achttien nakomelingen, waarvan vijf bastaardkinderen. Na zijn dood op 28 januari 814 werd Karel de Grote opgevolgd door zijn enige nog levende zoon, Lodewijk de Vrome (778-841), het vijfde kind van zijn derde vrouw Hildegard (758-783). Hij besloot zijn vader te begraven in een kapel te Aken, die tegenwoordig onderdeel uitmaakt van de grote kathedraal.
Naast zijn veroveringen verwierf Karel de Grote vooral veel aanzien met zijn culturele en economische prestaties. Zo zorgde hij met zijn ‘Karolingische Renaissance’ voor een opleving van de Europese schriftelijke cultuur en zou het feodale systeem – dat door Karel sterk bevorderd werd – nog eeuwenlang invloed hebben op de politieke en economische geschiedenis van het continent.
Leestip:
Een heilig volk is geboren – Opkomst en ondergang van een christelijke staatsideologie uit de vroege Middeleeuwen (c. 750-900)
Auteur: Steven Vanderputten
Uitgever: Verloren
ISBN: 9789065506351
Prijs: €19,–
