Manet en het schilderij Le Printemps

Het schilderij Le Printemps van Édouard Manet is op woensdag 5 november 2014 geveild voor 65,1 miljoen dollar – omgerekend 52 miljoen euro. Hiermee overtrof het de (al zeer hoge) verwachtingen. Voor de veiling werd het doek geschat op ongeveer 35 miljoen dollar. Manet wordt gezien als een van de grote schilders binnen het impressionisme.

Het leven van Manet

Édouard Manet groeide op binnen een behoorlijk welvarend gezin in Parijs. Zijn vader was rechter en zijn moeder had banden met het Zweedse koningshuis. Manet moet een gelukkige jeugd gehad hebben, want hij was erg gesteld op zijn ouders. Dat Manet kunstschilder wilde worden vonden zijn ouders echter maar niets. Aanvankelijk wilden zij daarom ook niet voor een schildersopleiding betalen. Om die reden besloot Manet zich dan maar in te schrijven voor de Franse marine, maar daar kwam hij niet door de toelatingsprocedure heen. Na een jaar op zee te hebben gewerkt op een koopvaardijschip probeerde hij zich voor een tweede keer zonder succes in te schrijven, waarop zijn ouders toch maar toegaven en hem de mogelijkheid boden bij de klassiek schilder Thomas Couture in de leer te gaan.

Vroege schilderjaren

Manet bleef 6 jaar lang in de leer bij Couture en daarnaast werkte hij als kopiist in het Louvre. Tijdens zijn studie leerde Manet veel nuttige technieken die hij later als schilder ook zou gebruiken. Niettemin was hij het vaak met zijn leermeester oneens, waardoor vaak moeilijke discussies tussen de twee konden ontstaan. Aanvankelijk kon de gevestigde orde zijn schilderijen ook maar nauwelijks waarderen. Zijn eerste schilderij, De Absintdrinker, dat hij bijvoorbeeld in 1859 aan de jaarlijkse Parijse Salon voor schilderijen voordroeg, wilde men absoluut niet tentoonstellen. Men vond dat het schilderij een onaffe en vage indruk maakte. Bovendien kon het afbeelden van een dronken man op een schilderij absoluut niet.

Le déjeuner sur l’herbe

Ditzelfde gold voor het schilderij Le déjeuner sur l'herbe uit 1863, dat hij wel op de zogenaamde Salon des Refusés mocht tentoonstellen. Dat op dit schilderij een naakte vrouw stond afgebeeld was voor de Salon op zich geen probleem, dat ze hier meedeed aan een picknick met twee geklede mannen en de kijker recht in de ogen keek was echter niet acceptabel. De compositie leek zeer sterk op die van Het Parisoordeel van Raphael, maar werd in tegenstelling tot dat schilderij niet gerechtvaardigd door een mythische gebeurtenis. Ook diepte en perspectief en overgangen tussen ligt en donker had Manet nagelaten om te schilderen. Op deze manier stapte hij echter wel af van traditionele gebruiken.

Le Printemps

Tegen de tijd dat Manet zijn Le Printemps schilderde in 1881 werd zijn werk wel in grotere getalen gewaardeerd. In datzelfde jaar had hij immers van de Parijse Salon een Légion d'Honneur gekregen voor zijn tot dan toe geschilderde werken. Le Printemps werd in 1882 dan ook samen met een ander meesterwerk, Un Bar aux Folies-Bergère, op de Salon tentoongesteld. Op het schilderij Le Printemps wordt een vrouw afgebeeld als allegorie voor de lente. De vrouw was op dat moment gekleed in de nieuwste Parijse mode en droeg een gebloemde jurk, handschoenen, een hoedje en een parasol met een gerijgde rand. De pers schreef lovend over het schilderij. Maurice de Seigneur, redacteur van L’artiste, schreef op 1 juni 1882 bijvoorbeeld het volgende:

Ze is geen vrouw, ze is een boeket, een waarlijk visueel parfum.

Ook zou dit schilderij later nog vaak worden gekopieerd.

Jeanne Demarsy

De vrouw die model stond voor het schilderij, was de toen zestienjarig toneelspeelster Jeanne Demarsy. Manet had haar dat jaar al meerdere keren geschilderd. Later zou Demarsy ook voor de impressionistisch kunstschilder Pierre-Auguste Renoir poseren. Mogelijk hielp de bekendheid van het schilderij haar aan haar eerste grote rol als Venus in de operette Orphée aux enfers. Aanvankelijk wilde Manet van ieder seizoen een schilderij maken. Le Printemps was daarvan de eerste. Bij zijn overlijden in 1883 was Manet echter nog niet klaar met het tweede schilderij over de herfst. Hij overleed uiteindelijk aan een ziekte in zijn zenuwstelsel, mogelijk veroorzaakt door de syfilis waaraan hij al vroeg in zijn leven leed. Le Printemps had nog maar weinig eigenaren gehad, voordat het als laatst via veilinghuis Christie’s in New York door een onbekende Amerikaanse familie werd verkocht.