Mary Wollstonecraft: feministisch schrijfster in de 18e eeuw

“Het goddelijke recht van echtgenoten kan hopelijk, net als het goddelijke recht op koningschap, zonder gevaar worden bestreden in deze verlichte eeuw.” Dat schreef de Engelse feministische schrijfster en filosofe Mary Wollstonecraft in haar boek A Vindication of the Rights of Woman. Dit werk uit 1792 wordt nog steeds gezien als het eerste feministische werk en de oorsprong van het feministische denken.

Mary Wollstonecraft werd geboren in Londen op 27 april 1759. Thuis slaagde haar vader Edward Wollstonecraft er niet in om een veilige omgeving voor zijn gezin te creëren. Hij wisselde constant van baan, had veel financiële problemen en het gezin was daarom genoodzaakt om vaak te verhuizen. Verder had hij regelmatig gewelddadige uitspattingen, vooral naar zijn vrouw Elizabeth Wollstonecraft toe. De jeugd van Wollstonecraft in deze omstandigheden is waarschijnlijk bepalend geweest voor haar afwijzende houding tegenover het huwelijk. Ondanks haar situatie heeft Wollstonecraft wel onderwijs genoten, waardoor ze kennis had over de Bijbel en van werken van auteurs als William Shakespeare (1564-1616) en John Milton (1608-1674).

Meisjesschool

Als jongvolwassen vrouw leerde Wollstonecraft Fanny Blood kennen. Ze raakte bevriend met Blood en toen haar moeder in 1780 overleed, verliet Wollstonecraft het ouderlijk huis en trok ze in bij de familie Blood. Omdat de beroepsperspectieven voor vrouwen in die tijd niet heel gunstig waren, besloot Wollstonecraft in 1784 samen met Blood en haar zusje Eliza Wollstonecraft een meisjesschool te stichten. De school werd al snel een succes en vormde voor Wollstonecraft een bevestiging van haar ideeën over gelijke scholing voor man en vrouw. Zelf schreef ze hierover dat ‘mannen en vrouwen in een grote mate moeten worden opgeleid door de meningen en manieren van de maatschappij waarin ze leven’. In 1785 verhuisde Blood naar Portugal om te trouwen. Wollstonecraft reisde haar in november van dat jaar achterna omdat Blood zwanger bleek te zijn en graag haar vriendin bij zich wilde hebben. Tijdens de bevalling overleed Blood echter, in de armen van haar vriendin Wollstonecraft.

Radicale denkers

Bij haar thuiskomst in Engeland trof Wollstonecraft de meisjesschool in een ontregelde staat aan. De school bleek geen solide basis voor werk en inkomen en bezorgde Wollstonecraft vooral financiële problemen. Om toch aan geld te komen besloot ze in 1787 haar ervaringen als lerares te gebruiken om haar eerste werk, Thoughts on the Education of Daughters, te schrijven. Daarnaast kreeg ze werk van uitgever Joseph Johnson, die in 1788 ook haar eerste roman Mary, A Fiction publiceerde. Via Johnson kwam Wollstonecraft in contact met radicale intellectuele denkers. In deze tijd deed ze regelmatig vertaal- en redactiewerk voor het op radicaal gedachtegoed gebaseerde tijdschrift Analytical Review.

A Vindication of the Rights of Woman

Door haar vertaalwerk vergaarde ze niet alleen kennis over de werken van beroemde auteurs, maar ontmoette ze ook radicale denkers als Thomas Paine en William Blake. Zelf ging ze steeds meer schrijven en publiceren. Haar werk A Vindication of the Rights of Man was in 1790 de eerste gedrukte reactie op het conservatieve werk Reflections on the Revolution in France van Edmund Burke. Ze moedigde de ontwikkelingen van de Franse Revolutie aan, maar meende dat de revolutionaire denkers helemaal niet zo vooruitstrevend waren als ze zelf dachten, omdat ze vrouwen voor bijna alle veranderingen en vernieuwingen uitsloten. Wollstonecraft werd vooral beroemd door haar boek A Vindication of the Rights of Woman, waarin ze onder andere reageerde op 18e eeuwse denkers die meenden dat vrouwen geen opleiding nodig hadden en zich voornamelijk bezig moesten houden met taken binnenshuis. Haar reputatie als politiek schrijfster was hiermee definitief gevestigd. A Vindication of the Rights of Woman wordt nog steeds beschouwd als een van de eerste feministische werken. Ondanks de weerstand die ze had tegen het huwelijk als samenlevingsvorm trouwde Wollstonecraft in 1797 met de anarchistische denker William Godwin. Op 31 augustus van dat jaar beviel Wollstonecraft van een dochter, Mary Wollstonecraft Godwin. Ondanks dat de bevalling goed verliep, stierf Wollstonecraft elf dagen later aan de gevolgen van een ontsteking. Haar dochter werd later schrijfster en als Mary Shelley beroemd met haar verhalen over Frankenstein.