Monumentaal groen – Het Snouck van Loosenpark

Het einde van de negentiende eeuw in Nederland kende haast een ware manie in parkenaanleg. In Amsterdam werd bijvoorbeeld op 18 juni 1865 een nieuw rij- en wandelpark geopend dat door verschillende particulieren werd gefinancierd. Dit park werd later Het Vondelpark gedoopt. In Utrecht werd in 1898 het Wilhelminapark geopend. Deze parken waren bedoeld voor de bewoners van omliggende villa’s of herenhuizen. Het Snouck van Loosenpark in Enkhuizen werd echter aangelegd voor arbeiders.

Weldoenerij van de elite

Het Snouck van Loosenpark werd opgericht uit de nalatenschap van Maria Margaretha Snouck van Loosen, de laatste afstammeling van deze patriciërsfamilie. Zij had aangegeven dat onder andere van haar geld ruime woningen voor arbeidersgezinnen, “die door duurzame arbeidzaamheid en goed gedrag boven anderen uitmunten” diende te worden gebouwd. Daarnaast werd haar woonhuis “tot een tehuis voor dames uit den aanzienlijken stand” ingericht en de Snouck van Loosen-ziekenhuisinrichting opgericht.

Dat deze“lieden die ondanks voortdurende noeste arbeid geen woning kunnen betalen maar wel verdien[d]en” een plek door de bouw van het park een goed huis konden krijgen had natuurlijkaan de ene kant te maken met de begaande aard van mevrouw Snouck van Loosen zelf, maar paste ook zeer goed bij de tijdgeest van de elite in de negentiende eeuw en begin twintigste eeuw. Ook in andere steden werden door weldadige lieden arbeidershuizen gebouwd. Voorbeelden hiervan zijn onder andere de woningen in Philipsdorp, die vanaf 1910 voor de werknemers van de fabriek Philips werden gebouwd, en de huizen in de van Hogendorpstraat in Den Haag uit 1863.

Bouw en onderhoudvan het park

Voor de bouw van het park werden twee verschillende architecten in de hand genomen. Christiaan Posthumus Meyes was daarbij aangesteld als architect voor de arbeidershuizen en de tuinarchitect Hendrik Copijn werd als verantwoordelijke aangesteld voor het ontwerp van het park zelf.Het ontwerp voor het park werd door Hendrik Copijn in de late landschapsstijl vormgegeven. Kenmerkend voor die stijl waren een sterke afwisseling in vaak exotische beplanting, en het gebruik van vergezichten en open ruimten.

Voor bewoners was het niet nodig en bovendien verboden, zelf iets aan onderhoud voor de huizen of het park te doen. De Snouck van Loosenstichting zorgde immers voor de onderhoud van het park en de huizen. Een keer per jaar werd er bijvoorbeeld een kamer behangen. De fabrieksarbeider werd hierdoor verheven tot een hogere stand, maar zeer zeker wel onder bepaalde voorwaarden.

Wonen in het park

Nergens anders in Nederland woonden arbeiders in zo’n royaal park. Voor een huurprijs van toch nog een behoorlijke f1,50 per week hadden de gezinnen over de beschikking over een volledig ingericht huis. Daarvoor dienden ze zich wel aan een aantal regels te houden. Huisdieren waren bijvoorbeeld verboden en men mocht niet dronken op straat gezien worden. De opzichter, die in de grootste woning van het park woonde, zag er op toe dat regels werden opgevolgd en kon als het nodig was gezinnen uit hun huizen plaatsen. In de jaren dertig werden wel enkele kooien met apen en een volière in het park geplaatst.

Tegenwoordig vallen de huizen in het park nog steeds onder sociale woningbouw. Aangezien de huizen en het park een monument zijn mogen mensen zelf nog steeds niet zomaar eigenhandig een verbouwing beginnen. Andere regels worden tegenwoordig wel wat soepeler gehanteerd.