Noord-Afrikaanse koloniën in de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vochten er alleen al 250.000 Noord-Afrikaanse soldaten mee in het Franse leger. Een deel van hen deed dit vrijwillig, maar een deel werd hiertoe gedwongen. Soldaten uit niet-Europese landen waren in de Europese legers vaak het slachtoffer van racisme.

Oorlog in Europa: soldaten uit de koloniën

De geallieerde legers waren etnisch gezien zeer divers. In hun legers vochten onder andere Arabieren, Indiërs, Indianen, Maori’s en Cambodjanen mee tegen de asmogendheden. Naar schatting vochten er zo’n 250.000 Noord-Afrikaanse soldaten mee in het Franse leger, onder hen voornamelijk Algerijnen, Tunesiërs en Marokkanen.

Oorlog in Afrika: Mussolini en het nieuwe Romeinse Rijk

De fascistische leider van Italië, Mussolini, probeerde de nationalistische gevoelens onder de bevolking van zijn land zo veel mogelijk te stimuleren. Hij droomde van een nieuw Italiaans wereldrijk, gebaseerd op het klassieke Romeinse Rijk. In 1936 wist hij reeds Ethiopië te veroveren en tijdens de Tweede Wereldoorlog probeerde hij zijn imperialistische plannen verder door te zetten.

Noord-Afrikaanse Veldtocht

In 1940 viel het Italiaanse leger Egypte aan, op dat moment nog een Britse kolonie. De overgave van Frankrijk leidde ertoe dat het noorden van Marokko en Algerije in 1940 in handen waren gekomen van de met Duitsland sympathiserende Vichy regering. Toen Mussolini besefte dat hij de winst in Egypte niet in zijn eentje kon behalen, vroeg hij Hitler om hulp. Deze hulp was niet voldoende; de asmogendheden werden in 1942 door de geallieerden verslagen bij El Alamein, waarna de as-mogendheden in het defensief werden gedrongen. 

Schone veldtocht

Tijdens de Noord-Afrikaanse veldtocht werkten de Britten en de Amerikanen voor het eerst met elkaar samen. De veldtocht wordt beschouwd als een ‘schone veldtocht’, omdat er tijdens de gevechten geen oorlogsmisdaden gepleegd zouden zijn en de burgerbevolking weinig met de gevechten te maken had. In hoeverre dit beeld klopt, is echter maar de vraag. Er zijn wel degelijk aanwijzingen dat de strijd gepaard ging met grof geweld tegen krijgsgevangenen en burgers. Vaak was dat geweld racistisch en antisemitisch gemotiveerd.  

Operation Torch en het bombardement op Casablanca

De aanval van de geallieerden en de overwinning op de Vichyregering in Marokko en Algerije waren onderdeel van ‘Operation Torch’, een onderdeel van de Afrikaanse Veldtocht. Als wraak op de geallieerde overwinning voerde Duitsland op 31 december 1942 een bombardement uit op Casablanca, waarbij 110 doden vielen. In totaal hielpen er veertigduizend Marokkaanse soldaten mee aan de latere bevrijding van Frankrijk en Italië.    

Operatie Torch op 8 november 1942 was een enorme operatie. Het was de grootste en meest complexe amfibische operatie in de geschiedenis tot dan toe. Toch is er maar weinig aandacht voor dit deel van de Tweede Wereldoorlog in Noord-Afrika. In Geschiedenis Magazine 4 van 2023 vertelt Rob Kroes meer over deze cruciale maar vaak vergeten operatie. 

Bestel 

Racisme in en buiten het leger

Niet-Europese soldaten waren in en buiten het leger in Europa vaak het slachtoffer van racisme. Zo moesten de soldaten uit de koloniën vaak voorop lopen tijdens een aanval; hun levens werden minder waardevol geacht. Aan het eind van de oorlog gaf de Franse overheid opdracht tot de actie ‘Wit het Vrije Leger’. Vlak voor de bevrijding moesten de koloniale soldaten zo snel mogelijk vervangen worden door blanken, zodat een geheel blank leger door de straten kon paraderen wanneer het land bevrijd was. De discriminatie kreeg daarnaast tevens een gezicht in de naoorlogse pensioensregelingen. Franse veteranen kregen een veel hogere vergoeding dan de soldaten uit de koloniën, soms was hun vergoeding maar liefst 97% hoger.

Geen pensioen

In 1959 werd de pensioenregeling voor niet-Europese veteranen stopgezet, terwijl die van blanke veteranen continueerde. Het Britse leger gebruikte vergelijkbare regelingen. De vijf miljoen koloniale soldaten die het Britse leger dienden ontvingen tijdens de oorlog een lager loon dan de Britse soldaten en konden na afloop van de oorlog niet rekenen op een pensioen. Ook donkere soldaten in het Amerikaanse leger waren tijdens de gevechten het slachtoffer van racisme. Niet-blanke soldaten vochten samen, in van de blanken aparte groepen. Bij thuiskomst in de Verenigde Staten kon het Afro-Amerikaanse deel van het leger geen aanspraak maken op de G.I. Bill of Rights, de pensioenregeling voor oorlogsveteranen.