Ontstaan van Internationale Vrouwendag

‘Al snel verlieten duizenden de fabrieken en de straten werden gevuld met vrouwen gewapend met spandoeken met met leuzen als ‘Brood. Onze kinderen verhongeren!’ In de dagen die volgden sloten huisvrouwen, vrouwelijke arbeiders en soldatenvrouwen zich aan. Ze gooiden stenen naar de politie en eisten het einde van de Eerste Wereldoorlog.’ Het was het begin van de Russische Revolutie van 1917 en tevens het begin van Internationale Vrouwendag op 8 maart. Of ligt de oorsprong toch bij de demonstratie in New York op 8 maart 1908?

Eind 19e eeuw gingen sociale arbeidersbewegingen strijden voor algemeen kiesrecht. Aanvankelijk alleen voor mannen, later ook voor vrouwen. Clara Zetkin, een Duitse socialiste, was van mening dat socialisme onmogelijk zou zijn zonder vrouwen. Zodoende richtte zij een internationale organisatie op voor vrouwen.

Eerste Internationale Socialistische Vrouwenconferentie

In 1907 vond in deze lijn de Eerste Internationale Socialistische Vrouwenconferentie plaats in Stuttgart. Een jaar later, op 8 maart 1908, gingen in New York duizenden vrouwen de straat op om te demonstreren. De demonstranten bestonden voornamelijk uit textielarbeiders die streden voor ‘brood en rozen’. Meer loon, kortere werktijden, betere arbeidsomstandigheden en het afschaffen van de kinderarbeid.

Socialistische Internationale

Op de Socialistische Internationale in Kopenhagen een jaar later waren meer dan honderd gedelegeerden uit zestien landen aanwezig. Op de agenda stonden thema’s als: algemeen kiesrecht, sociale zekerheid voor vrouwen en kinderen, de hoge kosten van het levensonderhoud en de oorlogsdreiging. Zetkin stelde op deze vergadering voor een Internationale Vrouwendag te organiseren voor algemeen vrouwenkiesrecht. De Socialistische Internationale had Internationale Vrouwendag officieel als feestdag aangenomen in 1910, met het besluit dat het gevierd moest worden met stakingen en demonstraties.

Eerste Internationale Vrouwendag

In maart 1911 vond zodoende de eerste Internationale Vrouwendag plaats in Duitsland, Denemarken, Oostenrijk, Zwitserland en de Verenigde Staten. Nederland deed het jaar daarop pas mee, doordat de vrouwenclubs nog te klein waren om een evenement van die omvang te organiseren. Tijdens de Eerste Wereldoorlog bleef de internationale vrouwenorganisatie ieder jaar een vrouwendag organiseren. De thema’s stonden echter wel in het teken van de oorlog: ‘voor de vrede’ en ‘oorlog aan de oorlog’.

Staking in Sint Petersburg op 8 maart 1917

De eerstvolgende grote demonstratie op het gebied van vrouwenrechten vond bijna tien jaar na de staking in New York plaats. Op 8 maart 1917 vroeg een groep vrouwelijke textielarbeiders in Sint Petersburg aan het Bolsjewistische centraal comité wat er op internationale vrouwendag zou gaan gebeuren. Het comité droeg de vrouwen op niet te staken en te wachten op verdere instructies. Toen deze instructies uitbleven besloot de groep vrouwen het heft in eigen handen te nemen.

Februarirevolutie

Ze gingen de straat op om te strijden tegen de slechte arbeidsomstandigheden, tegen de oorlog en tegen de voedseltekorten. Steeds meer vrouwen en uiteindelijk ook mannen sloten zich hierbij aan en het leidde tot een algemene werkstaking van ongekende omvang. De ontevredenheid onder de Russen was groot en hun woede keerde zich al snel tegen tsaar Nicolaas II en diens vrouw, Alexandra. Op 8 maart 1917 (22 februari op de Russische kalender) begon de Februarirevolutie in Rusland. 

Vrouwendag op 8 maart

In 1921 stelde het Internationale Vrouwensecretariaat van de Communistische of Derde Internationale 8 maart definitief tot datum van de Internationale Vrouwendag, ter herinnering aan de gebeurtenissen in Sint Petersburg. Vanaf 1922 vierden met name communistische landen Internationale Vrouwendag.

Oorsprong in 1908 of in 1917?

Over het daadwerkelijke ontstaan van Internationale Vrouwendag bestaan dus twee verschillende verhalen. Vanuit de westerse visie ligt de oorsprong van Internationale Vrouwendag bij de stakingen van textielarbeiders op 8 maart 1908. De andere visie noemt de vrouwenstaking op 8 maart 1917 in Sint Petersburg.

Koude Oorlog en Internationale Vrouwendag

Door de Koude Oorlog was het problematisch om de staking in Sint-Petersburg als uitgangspunt te nemen, en dus een communistisch land die eer toe te bedelen. Lange tijd was de vrouwendag een communistisch feest totdat de Verenigde Naties Internationale Vrouwendag in 1978 erkende.