Oorsprong van 'gouden handen hebben'

Als een klusjesman of sporter zijn of haar werk erg goed doet, wordt soms nog wel eens gezegd dat hij of zij “gouden handen” heeft. Maar handen van massief goud zijn natuurlijk niet heel handig. Waar komt deze uitdrukking vandaan?

Koning Midas en sater Silenus

'Gouden handen hebben' is een uitdrukking die al lang de ronde doet en ook in andere talen voorkomt - in het Engels wordt "the Midas-touch" als karaktereigenschap bijvoorbeeld nog wel eens toegeschreven aan succesvolle zakenmannen. De oorsprong ligt in de Griekse mythologie. Hierin bestaan verschillende mythes over een zekere Midas, een legendarische koning van Phyrgië (ook wel gespeld als Frygië), in het midwesten van de Anatolische hoogvlakte – het gebied rond de hedendaagse stad Ankara in Turkije. Koning Midas, de zoon van koning Gordias (bekend van de Gordiaanse Knoop), redde op een dag de door het bos dwalende, dronken sater Silenus, die beroemd was omdat hij de leraar was van de Griekse wijngod Dionysus.

Nadat Midas in zijn paleis tien dagen lang naar de vrolijke verhalen van de sater had geluisterd, er onderwijl voor zorgend dat de sater genoeg te drinken en te eten had, besloot hij dat het hoog tijd was om de sater weer terug te brengen. Hij bracht Silenus naar de god Dionysus, die zo blij was met de veilige terugkeer van zijn leraar dat hij aan Midas de keuze gaf hoe deze het liefst beloond wilde worden. De koning, die hier niet lang over na hoefde te denken, zei: ‘Laat dan alles wat ik aanraak in goud veranderen.’

Een gave of toch een vloek?

De wens van koning Midas werd onmiddellijk vervuld, wat bleek toen Midas een takje van een boom afhaalde en een steen van de grond opraapte; beide veranderden meteen in puur goud. De koning was enorm in zijn nopjes. Weldra zou hij alle andere vorsten ter wereld in rijkdom overtreffen! Midas keerde snel terug naar zijn paleis en beval zijn bedienden om een feestmaal voor te bereiden, om zijn nieuwe gave te vieren.

Maar toen het feestmaal eenmaal op tafel stond, ontdekte de koning dat er toch ook wat nadelen aan zijn gave kleefden. Toen hij wat brood wilde pakken, veranderde dit namelijk ook in goud. Hetzelfde gebeurde met het vlees, het fruit en zelfs met de wijn. Hierdoor verging koning Midas al snel van de honger en de dorst. In sommige versies van de mythe veranderde zelfs de dochter van de koning in een gouden standbeeld, nadat Midas haar per ongeluk had aangeraakt. Zijn gewenste gave begon toch meer op een vloek te lijken.

Midas wast zijn handen

Toen de ellendige koning Midas zich realiseerde wat voor stomme wens hij had gedaan, smeekte hij de god Dionysos wanhopig om de wens ongedaan te maken, zodat hij niet van de honger en de dorst om zou komen of andere familieleden zou vergulden. Dionysos, die medelijden had met de koning, besloot de smeekbede te verhoren en vertelde Midas dat hij zich moest wassen in de rivier Paktolos, waarna de vloek zou verdwijnen. De koning deed wat hem gezegd werd en waste zich in de bron van de rivier. Hierdoor ging zijn wonderkracht over op de rivier, die vanaf dat moment goud met zich meevoerde en het zand een gouden kleur gaf. Hierna koos koning Midas voor een soberder leven.