zwartepiet toespelen

Oorsprong van iemand de zwartepiet toespelen

Wanneer je iemand tot zondebok maakt of de schuld op iemand af probeert te schuiven kun je dit verwoorden door te stellen dat je iemand ‘de zwartepiet toespeelt.’ In tegenstelling tot wat men zou verwachten heeft deze uitdrukking echter maar weinig te maken met Zwarte Piet als de knecht van Sinterklaas. De term ‘zwartepieten’ heeft namelijk een hele andere oorsprong.


De term ‘iemand de zwartepiet toespelen’ komt uit het gelijknamige kaartspel ‘zwartepieten’. In dit spel, dat gespeeld wordt met een klassiek spel kaarten, heet de schoppenboer de zwartepiet en is het de bedoeling dat je als speler niet met de schoppenboer eindigt. Degene die als laatste de schoppenboer heeft, heeft het spel verloren en is daarmee de zwartepiet. Bij het spel zwartepieten heet zowel de houder van de kaart als de kaart zelf de zwartepiet.  Zwarte Piet wordt hier dus gebruikt als een term voor ongeluk hebben en bestaat waarschijnlijk al enkele honderden jaren als zodanig.


Het kaartspel


Het spel zoals we dat nu kennen ontstond  in de late middeleeuwen. De oorsprong van het kaartspel is niet bekend, maar algemeen wordt aangenomen dat het stamt uit China en daar ontwikkeld is na de uitvinding van het papier.  In Europa dook het vermoedelijk voor het eerst op in Italië in de 14e eeuw. De symbolen schoppen, harten, klaveren en ruiten stammen uit dezelfde tijd, zodat de huidige kaarten nog steeds vol zit met symbolen uit de middeleeuwen. Het kaartspel kwam vermoedelijk rond 1530 in de huidige vorm in Nederland terecht, overgewaaid uit Frankrijk.


Schoppenboer


Schoppen zijn eigenlijk ijzeren pieken of lansen en komen rond 1530 in Nederland terecht, net als de rest van het kaartspel. Het symbool ‘schoppen’ is een symbool voor de landadel. Alle plaatjes in het kaartspel zoals we deze kennen verwijzen oorspronkelijk naar historische figuren. De schoppenboer, die dus in het spel zwartepieten de zwartepiet heet, is van oorsprong de figuur Ogier.


Ogier de Deen was een populair figuur uit een gelijknamige roman uit de 14e eeuw die ging over het rijk van Karel de Grote. Hij was hierin een gevangene aan het hof van Karel de Grote, omdat  Ogiers vader Karel de Grote geld verschuldigd was. Van de tekst van dit verhaal bestaan slechts nog een aantal fragmenten. Deze Ogier vormde dus de basis voor de schoppenboer, de hartenheer stelt overigens Karel de Grote zelf voor.


Zwartepieten


Het spel zwartepieten is overigens ook in andere talen bekend onder de naam zwartepieten en kan ook gespeeld worden met als ‘zwartepiet’ een hele andere kaart dan de schoppenboer. De schoppenboer die afstamt van Ogier heeft waarschijnlijk dus weinig verwantschap met een zwartepiet zelf. De term zwartepiet uit het kaartspel bestaat vermoedelijk al veel langer dan dat de hulpjes van Sinterklaas Zwarte Pieten heten, zodat ook de uitdrukking al lang in de Nederlandse taal bestaat. Tegenwoordig wordt er vooral in de politiek veel gebruik gemaakt van de term ‘zwartepieten’ of ‘de zwartepiet toespelen’.


Leestip:


zwartepiet toespelenKom maar binnen! – Zwarte Piet in spotprenten 1871-2017
Auteur: Jan de Bas
Uitgever: Verloren
ISBN 9789087046828
Winkelprijs: €27,–


Bestel Kom maar binnen!

Ook interessant: 

Rubrieken: 

Landen: 

Personen: 

cover GM3

Het extra dikke nummer van Geschiedenis Magazine verschijnt omstreeks 18 april. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement om dit nummer zonder verzendkosten te ontvangen. 

Piet Hein

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

De wieg van de Zijderoute

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Vergeten D-Day: Italië, 1943

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.

Covers OA

Iedere maand meeslepende en prachtig geïllusteerde verhalen over de geschiedenis van Amsterdam.

Saga vikingen

Lees het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Neem vóór donderdag 4 april 23:59 u. een abonnement.