Opstand in Sobibor in 1943

Op 14 oktober 1943 brak een opstand uit in concentratiekamp Sobibor. Het was één van de weinige keren tijdens de Tweede Wereldoorlog dat gevangenen in een concentratiekamp tot een geslaagde opstand kwamen. Zo’n 300 gevangenen wisten te ontsnappen uit het kamp.

Kamp Sobibor werd door de Nazi’s als vernietigingskamp opgezet in 1942 en lag in het tegenwoordige Oost-Polen. In tegenstelling tot andere kampen tijdens de Tweede Wereldoorlog, waar ook politieke gevangenen en andere gevangenen heen werden gestuurd, werden naar Sobibor vrijwel alleen joden gedeporteerd. De meeste joden die vanuit heel Europa naar Sobibor werden overgebracht, overleefden de eerste week na aankomst niet. Ook uit Nederland werden er vanuit kamp Westerbork ongeveer 34.000 joden naar Sobibor gestuurd.

Gaskamers

Bij aankomst in Sobibor werden veel mensen na een korte periode van dwangarbeid gedood in de gaskamers. In tegenstelling tot in vernietigingskamp Auschwitz was er niet het gas Zyklon B aanwezig in de gaskamers, maar werden de gevangenen bloot gesteld aan uitlaatgassen die afkomstig waren uit een benzinemotor. Er waren ook mensen die in het Sonderkommando terecht kwamen. Dit waren de mensen die alle waardevolle spullen van de overige gevangenen bij elkaar moesten rapen en moesten helpen met het opruimen van de lijken van de vergaste mensen. Daarnaast was een deel van het kamp ingericht als werkkamp voor mensen die iets langer te werk werden gesteld. De gevangenen die hier terecht kwamen moesten een periode onder erbarmelijke omstandigheden dwangarbeid verrichten, dit onderdeel van het kamp was ingericht voor zo’n 50 mensen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Opstand

In de loop van 1943 werden er steeds minder gevangenen naar Sobibor getransporteerd. De aanwezige gevangenen in het werkkamp werden hierdoor steeds banger dat Sobibor gesloten zou worden en dat zij ter dood gebracht zouden worden. Mede daardoor beraamden zij plannen om in opstand te komen tegen de Nazi’s en het kamp te ontvluchten. Toen er in september 1943 ook krijgsgevangenen uit het Rode Leger van de Sovjet-Unie naar Sobibor werden gebracht, werd het plan steeds realistischer.

Op 14 oktober 1943 was het zover. Ongeveer 300 gevangenen kwamen in opstand. Hierbij doodden zij in totaal twintig mensen: tien Duitsers en tien handlangers van de Duitsers. Er waren op het moment dat de opstand plaats vond zo’n 600 gevangenen in het kamp aanwezig. De 300 overgebleven gevangenen konden of durfden niet weg te vluchten. Zij zijn nog dezelfde dag geëxecuteerd door de Nazi’s. Van de 300 gevangenen die wel vluchtten, hebben ongeveer 50 mensen het overleefd. De andere 250 vluchtende gevangenen werden tijdens hun vlucht neergeschoten of werden gedood door mijnen in het omliggende gebied.

Sluiting

Na de opstand in Sobibor besloten de Nazi’s om het kamp in zijn geheel te sluiten en te slopen. Hiervoor gebruikten zij Joodse gevangenen uit omliggende kampen. Zij dienden het kamp met de grond gelijk te maken, om de sporen van wat er gebeurd was in het kamp uit te wissen. Nadat het kamp met de grond gelijk was gemaakt, hebben de Nazi’s hier jonge bomen geplant. Vijf jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog herinnerde zo vrijwel niets op de aanwezige plek aan de verschrikkingen die er hadden plaatsgevonden.