Sobibor was letterlijk een doodsfabriek
Het vroegere nazi vernietigingskamp Sobibor in het oosten van het huidige Polen is sinds donderdag wegens geldgebrek voor onbepaalde tijd gesloten. Sobibor was één van de zeven vernietigingskampen waar de Nazi's miljoenen mensen vermoordden.
De Nazi's hadden verschillende soorten kampen voor personen die hen onwelgevallig waren. Concentratiekampen, naar het voorbeeld van de Engelsen tijdens de Boerenoorlog van 1899-1902, waren gevangenkampen waar mensen te werk werden gesteld of 'heropgevoed'.
Industriële moord
Ook in de concentratiekampen vielen genoeg doden door ondervoeding, ziektes, dwangarbeid of de hardvochtige behandeling. Niettemin waren de kampen niet bedoeld voor systematische moord op grote schaal. Daar waren de vernietigingskampen voor. Vernietigingskampen als Sobibor, Treblinka en natuurlijk Auschwitz-Birkenau waren letterlijk doodsfabrieken. Het enige doel was moord. Grote aantallen mensen, waaronder Roma, Polen en homoseksuelen, maar vooral, en in Sobibor vrijwel uitsluitend, joden, werden hier op industriële wijze door middel van gas om het leven gebracht en daarna verbrand. Ook vele duizenden Nederlandse joden werden hier gedood. In totaal kwamen meer dan 170.000 joden om in dit kamp.
Nietsvermoedend naar de dood
Sobibor lag in het oosten van Polen, in de buurt van de stad Chelm. Het kamp werd in 1942 gebouwd en bestond uit vier delen: het Vorlager waar de treinen binnenkwamen. Kamp I, het kamp voor de dwangarbeiders, Kamp II, het terrein waar de gedeporteerden hun bezittingen moesten afgeven, en Kamp III, de uiteindelijke vernietigingsplaats die bestond uit drie, en later zes gaskamers die er uit zagen als douches. De mensen gingen nietsvermoedend hun dood tegemoet. Anders dan in Auschwitz werden de mensen in Sobibor niet vergast door Zyklon B, maar door uitlaatgassen.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Opstand
Sobibor is ook het toneel van één van de weinige opstanden in de Duitse kampen. In oktober 1943 kwamen gevangenen in het kamp in opstand, doodden 20 bewakers, en ongeveer 300 van hen slaagden er tijdelijk in te ontsnappen. De meesten van hen werden naderhand opgespoord en gedood. Maar ongeveer vijftig mensen wisten het te overleven. In november van dat jaar werd besloten het kamp te sluiten. Alle overgebleven gevangenen werden doodgeschoten. De Nazi's probeerden alle sporen van de moordfabriek uit te wissen. Aan het eind van de jaren 40 herinnerde vrijwel niets meer aan het voormalige kamp. Op een groot deel van het terrein groeiden jonge bomen.
Gedenkteken en museum
Sobibor werd pas weer aan de vergetelheid ontrukt toen in 1965 een proces plaatsvond van 12 voormalige SS'ers die in Sobibor hadden gediend. Pas daarna kwam er een gedenkteken en een museum. Vanaf 2001 zijn er verschillende archeologische projecten op het voormalig kampterrein uitgevoerd. Maar de financiering van al deze zaken is altijd een groot probleem geweest.
