Polen op zoek naar restanten van oorlogsheld

Het Poolse Instituut van Nationale Herdenking (IPN) doet onderzoek naar een massagraf op de Powazki begraafplaats in Warschau. Ze hopen daar de overblijfselen te vinden van de Poolse oorlogsheld Witold Pilecki, die in drie oorlogen vocht en als lid van het Poolse verzet zich vrijwillig liet deporteren naar Auschwitz. Pilecki wist dit alles te overleven, maar werd na de oorlog geëxecuteerd vanwege zijn verzet tegen het communistische regime.

Witold Pilecki werd geboren in 1901 in het Poolse Olonets, dat tegenwoordig onderdeel uitmaakt van de Russische Republiek van Karelia. Toen hij nog slechts een schooljongen sloot hij zich al aan bij een groep soldaten die vocht voor de Poolse onafhankelijkheid tijdens de Eerste Wereldoorlog. In 1920 nam Pilecki vervolgens deel aan een veldslag tegen het leger van de Sovjet-Unie, dat met een verassingsaanval had geprobeerd Warschau te veroveren. Na het herstel van de vrede in 1921 trad Pilecki uit de actieve dienst en werd hij een reservist.

Poolse verzet

Met de Duitse invasie van Polen in 1939 keerde hij echter weer terug naar zijn soldatenbestaan. De eenheid van Pilecki vernietigde zeven vijandige tanks en schoot twee Duitse vliegtuigen neer, maar het bleek uiteindelijk niet genoeg om te voorkomen dat Polen veroverd werd. Pilecki besloot lid te worden van het verzet en liet zich in september 1940 opzettelijk arresteren om erachter te komen wat de Duitsers uitvoerden in het concentratiekamp Auschwitz. Zijn documentatie, bekend geworden als ‘Witold’s rapport’, werd later door de Poolse overheid gebruikt om de Geallieerden te overtuigen van de Holocaust.

Auschwitz

Pilecki, 1939

Pilecki schreef dagelijkse verslagen van de gebeurtenissen in het concentratiekamp, die hij vervolgens doorstuurde naar het Poolse verzet. Op een dag zag hij hoe de gevangenen in werden gezet bij de concentratie van een grote oven. “We bouwen een crematorium voor onszelf”, zo noteerde Pilecki verschrikt. Daarnaast was de Pool ook getuige van verscheidene massa-executies in de gaskamers.

“Mensen werden zo dicht op elkaar gedrukt dat ze niet eens neer konden vallen als ze stierven.” In 1943 kreeg Pilecki toestemming om te werken in de bakkerij buiten het elektrische hek rondom het kamp. Op de avond van Paaszondag wist hij vervolgens samen met enkele andere gevangenen te ontsnappen, waarna hij zich opnieuw aansloot bij het verzet.

Communistisch regime

Het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 betekende niet het einde van het ondergrondse bestaan van Pilecki. In zijn ogen was het communistische marionettenregime van de Russen net zo erg als de Duitse overheersing, en dus bleef hij zich bezighouden met zijn verzetsactiviteiten. Op 8 mei 1947 werd de oorlogsheld gearresteerd door de geheime politie, waarna hij al snel ter dood veroordeeld werd. Nog geen drie weken later, op 25 mei 1947, werd Pilecki geëxecuteerd volgens de ‘Katyn’ methode; met een kogel in zijn achterhoofd.

Het Poolse Instituut van Nationale Herdenking doet op dit moment onderzoek naar een massagraf op de Powazki begraafplaats in Warschau. Tussen de overblijfselen van ruim 100 mensen hopen ze onder meer de restanten te vinden van Witold Pilecki, een van de grootste oorlogshelden van Polen.

Bron: Der Spiegel