Politieke eed van trouw bij de koninklijke inhuldiging vanaf 1898

Marianne Thieme heeft aangekondigd dat de Partij voor de Dieren (PvdD) geen eed van trouw af zal leggen aan de aanstaande koning Willem-Alexander. Toch zijn de partijleden van plan om op 30 april 2013 aanwezig te zijn in de Nieuwe Kerk. Daarmee zijn zij de eerste Kamerleden in de geschiedenis die als zogenaamde ‘gewetensbezwaarden’ wel getuige zullen zijn van de koninklijke inhuldiging.

Het is gebruikelijk dat tijdens de inhuldigingceremonie in de Nieuwe Kerk te Amsterdam alle Eerste en Tweede Kamerleden hun trouw aan de koning betuigen en beloven de onschendbaarheid en rechten van het koningschap te zullen handhaven. Of ze dit doen met de eenvoudige woorden “Dat beloof ik” of het plechtige “Zo waarlijk helpe mij, God almachtig” is een vrije keuze, die afhangt van de religieuze overtuiging van de politici.

Inhuldiging Wilhelmina

Op 6 september 1898 kwam het voor het eerst voor dat parlementariërs vanuit principiële overwegingen besloten om geen trouw aan het staatshoofd te zweren. Tijdens de inhuldiging van Wilhelmina, kwamen SDAP’ers en antimonarchisten Pieter Jelles Troelstra en Henri Krol allebei niet opdagen. Overigens was op die dag ook de leider van de Antirevolutionaire Partij (ARP) en latere premier Abraham Kuyper vanwege een tijdelijk verblijf in de Verenigde Staten niet in de Nieuwe Kerk aanwezig. Het verhaal gaat dat zijn afwezigheid later aanleiding vormde voor koningin Wilhelmina om Kuyper ervan te verdenken een calvinistische republikein te zijn.

Diverse redenen voor afwezigheid

Ook tijdens de inhuldigingen van koningin Juliana in 1948 en koningin Beatrix in 1980 lieten meerdere Kamerleden verstek gaan. Zo meldde de halve fractie van de Communistische Partij Nederland (CPN) zich in 1948 vanwege diverse redenen af, en legden in 1980 in totaal veertien politici geen eed af. Vijf van hen, twee PvdA’ers, twee PSP’ers en een D66’er gaven aan dit om principiële redenen niet te willen. Anderen, zoals Hendrik Koekoek van de Boerenpartij, bleven zonder opgave van reden weg. Bij alle inhuldigingen kwam ook afwezigheid vanwege gezondheidsproblemen voor.

Geen eed, wel felicitatie

Eerder in 2013 gaven de SP’ers Karabulut en Bashir al aan er geen heil in te zien een eed aan de toekomstige koning af te leggen, en daarom ook weg te zullen blijven op 30 april. Thieme en andere PvdD-leden willen het feestje echter niet missen, en kiezen voor een middenweg: ze zullen bij alle festiviteiten aanwezig zijn en Willem-Alexander ook feliciteren, maar voegen zich in de Nieuwe Kerk niet bij de andere parlementariërs. Niet iedereen kan zich vinden in een dergelijke opstelling. Zo reageerde D66-senator Thom de Graaf: “Als je in de kerk verschijnt, dan moet je die eed gewoon afleggen. Dat is je wettelijke plicht”. Net als in het verleden zullen er ook nu overigens geen juridische consequenties zijn verbonden aan het niet willen afleggen van de eed.