Romeins verkeer

Classicus Cornelis van Tilburg, verbonden aan de vakgroep Oude Geschiedenis van de Universiteit Leiden, schreef een boek over weggebruik en verkeersdrukte in het Romeinse Rijk.

Een onthaaste maatschappij?

Het verkeer is een onderwerp waar wij ons dagelijks over opwinden. Dat maakt een vergelijking met de verkeersdynamiek van het Romeinse Rijk zo fascinerend. Natuurlijk is het leven in het Romeinse Rijk een stuk minder hectisch geweest dan dat van Nederland anno 2014. Maar was de wereld van de oudheid echt een onthaaste maatschappij zonder files. Het Romeinse Rijk strekte zich uit van Schotland tot de Sahara, en van Portugal tot de Syrische woestijn.

Overal zijn wegen van het immense Romeinse wegennet nog te herkennen. Soms zijn ze zelfs nog volop in gebruik. Wat voor verkeer bevolkte deze wegen en straten? En waren het wegennet en de stratenplannen berekend op het verkeer? Was het druk, of ook wel té druk, met opstoppingen en files? Probeerde men het verkeer in goede banen te leiden, met gebruikmaking van verkeersregels? Of zijn regels en verkeerscirculatieplannen louter een moderne verworvenheid?

Vervoer in Piazza Armerina

Een schok van herkenning

Veel van de geschetste problematiek komt ons bekend voor. Een oude stad als Rome was spontaan gegroeid, zodat iedere vorm van stadsplanning ontbrak. Het stratenpatroon was er onoverzichtelijk en er waren veel nauwe steegjes waar een ezel nauwelijks door kon. Toch moesten ook die oude steden worden bevoorraad en een vrachtkar met een span ossen was een vervoermiddel waar je letterlijk niet omheen kon. Het leverde al met al geweldige opstoppingen op. In Pompeji werd voor veel straten eenrichtingsverkeer ingevoerd; in Rome werd door Julius Caesar het wagenverkeer overdag verboden.

Niettemin werd er door de inwoners van de grote Romeinse steden veel geklaagd over extreme drukte en geluidsoverlast van de met ijzer beslagen karrenwielen, om nog maar te zwijgen van het getier van wagenvoerders in de file. Stank van uitlaatgassen was er niet, maar wat te denken van de uitwerpselen van de last- en rijdieren.Het stratenpatroon van een relatief nieuwe stad als Xanten (Colonia Ulpia Traiana) toont aan dat de Romeinen later wel degelijk zijn gaan plannen. Xanten had straten van zo’n twaalf meter breed, breder dan menig moderne hoofdstraat.

Vast staat in elk geval dat de Romeinse landmeters en ingenieurs opmerkelijke prestaties leverden, die nog altijd bewondering afdwingen.