Smokkelroutes in Zwitserland en de Pyreneeën

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden mensen en informatie via smokkelroutes naar vrij of neutraal gebied gestuurd. Een van de grootste en bekendste smokkelroutes in de Tweede Wereldoorlog was de Zwitserse Weg. Deze route was onderdeel van het ondergrondse netwerk Dutch-Paris en wist veel mensen en goederen via Zwitserland te redden. Ook in de Pyreneeën waren meerdere routes van het nazi-bezette Frankrijk naar het neutrale Spanje.

Dutch-Paris netwerk

Het Dutch-Paris netwerk was opgezet door het verzet in Nederland, België en Frankrijk. Het doel was om zo veel mogelijk mensen te redden en documenten veilig te stellen. Voornamelijk mensen die werden vervolgd, zoals Joden en zigeuners, maar ook geallieerde piloten en mensen die belangrijk waren, werden via dit netwerk geholpen te ontsnappen. Zij werden voornamelijk via Zwitserland en Spanje naar Engeland gebracht en worden daarom ook ‘Engelandvaarders’ genoemd. Vanaf de zomer van 1942 werkte het netwerk op volle sterkte. Voor de Nederlandse regering in Londen was het van groot belang dat ze wisten wat er in Europa en Nederland gebeurde. Door middel van spionageactiviteiten werden foto’s gemaakt op microfilms, die vervolgens verstopt in voorwerpen en kleding naar Engeland werden gesmokkeld.

De Zwitserse Weg

De oprichter van de Zwitserse Weg is dominee Visser ’t Hooft. Hij had de route in 1942 op verzoek van de Nederlandse regering in het geheim opgezet. De route liep vanuit Nederland naar Brussel, Parijs, Lyon, Annecy en dan naar Genève in neutraal Zwitserland. De Zwitserse Weg heeft in belangrijke mate bijgedragen aan het Franse verzet in de Tweede Wereldoorlog. Voornamelijk joden en neergehaalde geallieerde piloten konden zo worden gered. De vluchtelingen werden door Franse verzetsmensen opgevangen in Annecy of kleine grensplaatsjes zoals Grandfontaine-sur-Creuse en vervolgens geholpen de grens over te steken. Dit deden ze voornamelijk te voet. Bij de grens werden de vluchtelingen soms aangehouden door Zwitserse soldaten. Zij mochten niemand binnenlaten maar vaak waren ze coulant met de reizigers. Zo kwamen toch veel vluchtelingen Zwitserland binnen. Ook Nederlandse verzetsgroepen ‘Vrij Nederland’ en ‘Ordedienst’ maakten gebruik van de route. Onder andere de Nederlandse student Jan van Borssum Buisman was actief voor de Nederlandse regering en wist veel belangrijke documenten in Engeland te krijgen. In 1944 werd een deel van de route opgerold door de Duitsers. In datzelfde jaar werd de route als geheel opgeheven, omdat de geallieerden snel oprukten in Europa.

Zwitserland werd tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog gezien als een neutraal gebied, maar hoe neutraal was Zwitserland echt? In Geschiedenis Magazine 3 van 2024 vertelt Ruud Stevens over hoe Zwitserland een economische samenwerking aanging met Nazi-Duitsland. 

Bestel

Pyreneeën route

Het Dutch-Paris netwerk smokkelden ook veel mensen naar het neutrale Spanje toe. Deze tocht over de Pyreneeën was echter zwaar, zeker in de winter als er sneeuw lag. Veel van de vluchtelingen hadden geen uitrusting bij zich waarmee ze in de bergen konden overleven. De trektocht verliep over bergpassen van 2500 meter hoog en werd begeleid door een lokale gids. Hoog in de bergen werd minder gecontroleerd en daarom was die route veiliger, maar de kans op ongelukken in de bergen was groot. Aan de andere kant van de grens waren de vluchtelingen in veiligheid of hadden ze de kans om weer deel te nemen aan de oorlog. Ook nu kan deze route nog worden gelopen onder begeleiding. De tocht door de Pyreneeën staat bekend als ‘The Freedom Trail’ of ‘Le Chémin de la Liberté’ en duurt ongeveer 7 dagen.

Dit artikel werd geschreven in samenwerking met Bergwijzer.nl