The Monuments Men: Redders van kunst

Tijdens de Tweede Wereldoorlog pleegden de nazi’s de grootste kunstroof uit de geschiedenis. Belangrijke kunstwerken, gemaakt door de grootste meesters in Europa werden, gestolen. Het was de taak van een speciale geallieerde militaire eenheid om Europa’s grootste schatten terug te vinden.

Tientallen jaren vóór Adolf Hitlers territoriale ambities en Arische suprematie had de Duitse dictator een andere passie, namelijk kunst. Hitler werd als tiener echter afgewezen bij Weense academie van beeldende kunst. Hij zou niet geschikt zijn voor schilderen, waardoor zijn droom om kunstschilder te worden nooit uit kwam.

Nazi plunderingen

Ondanks dat Hitler een carrière als kunstenaar kon vergeten, was hij nog altijd een groot liefhebber van kunst. Dit was ook zo toen de Tweede Wereldoorlog begon. Hij gaf de nazi’s de opdracht om bekende kunstwerken die volgens hem de ziel vormden van de Westerse beschaving systematisch te plunderen. Hitlers manschappen plunderden onschatbare schilderijen, beeldhouwwerken, tekeningen en culturele artefacten van Europa’s kerken, universiteiten en privé collecties. Bij de laatsten vooral die collecties die toebehoorden aan Joodse families. Ook muzikale instrumenten, bibliotheken en honderden antieke Thora-rollen werden gestolen.

Boodschappenlijst

De nazi leiders gebruikten Europa’s grootste en bekendste musea als een soort ‘boodschappenlijst’ om kunstenwerken aan hun persoonlijke collecties toe te voegen. Ze stalen werken van ’s werelds grootste kunstmeesters zoals Picasso, Rembrandt, da Vinci en Michelangelo. Hermann Göring was net zoals Hitler ook een liefhebber van kunst. Hij bezocht musea in Parijs maar liefst 20 keer om te kijken of er iets bijzat wat hem beviel. Hij stal honderden kunstobjecten voor zijn eigen collectie. Om dit weer mee te nemen naar Berlijn had hij een eigen trein met extra wagons om de buit te vervoeren. Hitler ging door een fotoalbum met gestolen kunstwerken heen alsof het een bestellings-catalogus was. Hij koos de kunstwerken die hij wilde voor zijn Führermuseum.

The Monuments Men

De plunderingen van de nazi’s zorgde voor grote zorgen in Europa. Leiders, kunstenaars, historici en leraren aan geallieerde kant wilden dat er iets gedaan werd om nog meer plunderingen te voorkomen en om de gestolen kunstwerken weer terug te krijgen. Om deze redenen werd de Monuments, Fine Arts and Archives program in leger van de geallieerden ingesteld. Zij moesten cultureel erfgoed in oorlogsgebieden beschermen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. De groep van ongeveer 400 mensen in dienst en burgers (artiesten, historici, leraren) werkten met militaire troepen samen om de historische en culturele monumenten in Europa tegen oorlogsschade te beschermen. Ook moesten de Monuments Men, zoals ze ook wel genoemd werden, belangrijke kunstwerken die gestolen waren door de nazi’s vinden en terugbrengen.

Belangrijke kunstwerken

Naarmate de geallieerden steeds verder oprukten en het Derde Rijk teruggedrongen werd, focusten de Monuments Men zich steeds meer op het redden en herstellen van gestolen kunst en artefacten door de nazi’s. Toen de oorlog in mei 1945 in Europa voorbij was, begon het echte werk pas voor de Monuments Men. Europa was bevrijd, maar veel culturele schatten waren nog steeds vermist. De groep ontdekte buit over het gehele continent die diep verstopt zat in zoutmijnen, verpakt in kratten in verlaten gebouwen en zelfs in geheime kastelen op afgelegen locaties. In Zuid-Duitsland alleen al vonden ze 1.500 opslagplaatsen. In de Altaussee zoutmijn in Oostenrijk ontdekten de Monuments Men in 137 tunnels meer dan 6.000 schilderijen, waaronder meesterwerken zoals Michelangelo’s Madonna van Brugge en de het Lam God’s. Ondanks het harde werk van de Monuments Men, is hun missie na 70 jaar nog altijd niet voltooid. Er missen nog steeds honderdduizenden geplunderde documenten en kunstwerken.

Leestip:

Ontmoetingen in de onderwereld – Dagboeknotities van een burger over Kaiser Wilhelm II, Hitler en Mussolini
Auteur: Ranuccio Bianchi Bandinelli
Vert. en inl.: Asker Pelgrom
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789087047344
Winkelprijs: €15,–

BESTEL ONTMOETINGEN IN DE ONDERWERELD