Van Eyck en de opkomst van het gebruik van olieverf
Eén van de grootste ontdekkingen van de vroege tekenkunst
Een tekening die veertig jaar geleden voor tien gulden werd verkocht op een boedelveiling, blijkt een topstuk uit het atelier van de Vlaamse schilder Jan van Eyck te zijn. Van Eyck (ca. 1390-1441) was één van de grootste kunstenaars van de 15e eeuw. In die tijd werd de uitvinding van olieverf aan hem toegeschreven, maar deze verf bestond al veel langer.
De oudste voorbeelden van het gebruik van olieverf zijn in Afghanistan gevonden en dateren terug tot de 5e eeuw. Deze schilderingen werden ontdekt nadat de Taliban verschillende Boeddhabeelden opbliezen in 2001. Andere schilderingen uit China en India laten zien dat het gebruik van olieverf rond de 5e eeuw ook in die gebieden bekend was.
Het duurde daarna lang voordat het gebruik van olieverf oversloeg op Europa. Het boek De diversis artibus (Over verschillende kunsten) van Theophilus Presbyter, verschenen tussen 1100 en 1120, is de eerste Europese bron waarin verwezen wordt naar olieverf. Olieverf was in die tijd dus wel bekend in Europa, maar men gebruikte het voor het beschilderen van standbeelden en andere beeldhouwwerken en niet voor schilderijen.
Jan van Eyck begon in de vroege 15e eeuw olieverf te gebruiken voor zijn schilderingen op houtpanelen. Door het gebruik van olieverf kon hij zeer veel detail in zijn schilderijen leggen, iets wat met de temperaverf die daarvoor gebruikt werd niet mogelijk was. Van Eyck was zo bedreven in het gebruik van olieverf dat de uitvinding van de verf aan hem toegeschreven werd. De Italiaanse Renaissancehistoricus Giorgio Vasari (1511-1574) speelde hier de grootste rol in, door Van Eyck de uitvinder van de olieverf te noemen in zijn Le Vite, een serie van biografieën over Renaissancekunstenaars.
De tekening van de kruisiging van Christus die nu gevonden is, komt zeker uit het atelier van Van Eyck. De afbeelding werd veertig jaar geleden gekocht omdat er een mooie lijst omheen zat. Of de tekening echt van de hand van de meester is, is niet te achterhalen, maar zij is waarschijnlijk honderdduizenden euro’s waard.
