Verdwenen beroep: torenwachter
De sprookjesachtige functie van torenwachter bestaat nog steeds maar een veelvoorkomend beroep is het niet. Ooit waren ze een vaste kracht in de meeste plaatsen, waar ze zorg droegen voor de toren zelf en waakten over de inwoners van de stad.
Van middeleeuwen tot negentiende eeuw
De torenwachter hield vanaf een hoog punt, meestal een kerk- of vestingtoren, de stad in de gaten. Hij waarschuwde bij brand, een aankomende storm of naderende vijanden. Veelal voerde hij ‘s nachts zijn werk uit, waardoor het een eenzaam beroep kon zijn. Het werk betaalde niet heel slecht, maar torenwachters hadden soms een tweede baantje, bijvoorbeeld als porder.
Dikwijls waren torenwachters ook verantwoordelijk voor het uurwerk in de toren; zij hadden een achtergrond als uurwerkmaker en zorgde ervoor dat de klok op tijd bleef lopen. Dit was niet onbelangrijk in een tijd waarin de kerk- en stadsklokken het levensritme bepaalden.
Als alarmsysteem was de torenwachter niet feilloos. In 1467 ging de toren van de Salvatorkerk in Duisburg in vlammen op. De torenwachter was in slaap gevallen was en zijn brandende kaars zette de toren in lichterlaaie.
Torenwachters tegenwoordig
De functie van torenwachter veranderde met de tijd. Op veel plaatsen verdwenen zij omdat er geavanceerdere waarschuwingssystemen kwamen. Diverse steden, waaronder Mechelen in België en Münster in Duitsland hebben nog altijd een torenwachter (of -wachtster) in hun gelederen. De torenwachter in Mechelen is als uurwerkmaker nog altijd verantwoordelijk voor de klokken. In Münster is de functie vooral toeristisch van aard. Desondanks staat de torenwachtster daar nog altijd in contact met de brandweer en blaast ze elke dinsdag op de hoorn.
Bronnen:
- Vesta: album voor fraaije letteren en schoone kunsten, Volume 1 (Van Hoogstraten & Gorter, 1866)
- Raymaekers B. en F.E. Delafaille (1863) Geschiedkundige Wandeling op St. Rumoldus Toren te Mechelen
- Zwiebler, F. (2012) Ausgestorbenes Handwerk: Berufe, die es heute nicht mehr gibt... (neobooks)
- sintromboutsoren.mechelen.be: torenwachter nu en vroeger
- stadt-muenster.de: torenwachter
Afbeelding:
- Torenwachter. Hausbuch der Mendelschen Zwölfbrüderstiftung, Band 1. Nürnberg 1426–1549. Stadtbibliothek Nürnberg. By Anonymous [Public domain], via Wikimedia Commons
