Verzameld werk van Karel van het Reve
“Ik heb er een verschrikkelijke hekel aan doodgeschoten te worden.” Het is waarschijnlijk een van de bekendste citaten uit het oeuvre van Karel van het Reve. De schrijver stond met name bekend om zijn opmerkelijke schrijfstijl, waarmee hij met weinig woorden veel wist te vertellen. Afgelopen dinsdag werd het Verzameld Werk van Karel van het Reve officieel gepresenteerd.
Enkele honderden fans kwamen eergisteren af op de presentatie van het zevende deel van het Verzameld Werk van Karel van het Reve. Of hij zelf enthousiast zou zijn geweest over al deze belangstelling is overigens maar de vraag, want tijdens zijn leven was de schrijver juist sterk gekant tegen de heersende opinie in het algemeen en de verheerlijking van personen in het bijzonder.
Slavistiek
Karel van het Reve werd geboren op 19 mei 1921 in het Amsterdamse Betondorp. Twee jaar later volgde zijn jongere broer, de eveneens bekende schrijver Gerard Reve. Hun ouders, de journalist en schrijver Gerard van het Reve senior en diens vrouw Janetta Doornbusch, waren beide lid van de Communistische Partij Nederland. Ook Karel raakte gedurende zijn jeugd geïnspireerd door het marxistische gedachtegoed en publiceerde op veertienjarige leeftijd voor het eerst in het communistische dagblad ‘De Tribune’. In 1939 begon hij met studeren aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij onder andere Slavistiek volgde. Na afloop van de Tweede Wereldoorlog rondde hij die studie af, en in 1954 promoveerde hij op zijn proefschrift ‘Goed en schoon in de sovjetcritiek’. Drie jaar later werd hij benoemd tot hoogleraar in de Slavische Letterkunde aan de Universiteit van Leiden.
Sovjet-Unie
Rond diezelfde periode kreeg Van het Reve ook het aanbod om regelmatig een column over Russische aangelegenheden te schrijven voor het Hollands Weekblad. Het was het begin van zijn lange loopbaan als essayist in onder andere NRC Handelsblad en Het Parool. Ondanks zijn communistische opvoeding ontpopte Van het Reve zich in zijn columns als een groot criticus van de ‘modieuze ideologie’ van het marxisme. “Men tone mij (…) één enkele passage uit het werk van Marx of Lenin waaruit echte eenvoudige deernis met de armen en vertrapten blijkt”, zo schreef hij in de jaren ’60. Ook over de politieke onderdrukking door het Sovjetregime in Rusland was Van het Reve niet te spreken. Terwijl hij als correspondent namens het Parool in 1968 in Moskou verbleef hielp hij het verboden manifest ‘Gedachten over vooruitgang, vreedzame coëxistentie en intellectuele vrijheid’ van de kerngeleerde Andrej Sacharov de Sovjet-Unie uit te smokkelen.
Heilige huisjes
Naast het bekritiseren van de Sovjet-Unie gebruikte Van het Reve zijn columns ook regelmatig om in te gaan tegen de ‘heilige huisjes’ en ‘modieuze opinies’. Zo keerde hij zich in zijn essay ‘De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen’ tegen religie in het algemeen en het christendom in het bijzonder. In 1978 veroorzaakte de schrijver ophef door in de Johan Huizinga-lezing felle kritiek te uiten op de moderne literatuurwetenschap. Volgens Van het Reve was het een zwaktebod dat deze tak van wetenschap er, ondanks al haar kennis en interpretaties, nooit in slaagde om de objectieve kenmerken van een goede roman te identificeren. Maar ondanks zijn controversiële houding ten opzichte van de literaire wereld werd het gehele essayistische oeuvre van Van het Reve in 1981 toch beloond met de P.C. Hooftprijs. Het juryrapport prees onder andere zijn “wantrouwen tegen elk geloof en iedere doctrine”.
Verzameld werk
In 1985 verscheen Van het Reves belangrijkste werk, de ‘Geschiedenis van de literatuur van Vladimir de heilige tot Anton Tsjechov’, waaraan hij tientallen jaren had gewerkt. De schrijver was inmiddels gestopt als hoogleraar te Leiden, maar schreef nog wel columns voor Het Parool. Pas op 75-jarige leeftijd, in 1996, stopte Van het Reve definitief met publiceren. Hij bleek te lijden aan de ziekte van Parkinson en overleed drie jaar later op 4 mei 1999. Onlangs verscheen het zevende en laatste deel van zijn verzamelde werk van de schrijver, samengesteld door Nop Maas, Elma Drayer en Lieneke Frerichs. Honderden fans van Karel van het Reve kwamen afgelopen dinsdag in een uitverkochte Rode Hoed in Amsterdam bijeen om deze gebeurtenis te vieren.
