Victory over Japan Day en de Indië herdenking

In Den Haag is vandaag bij het Indië-monument de overgave van Japan tijdens de Tweede Wereldoorlog herdacht. Op 15 augustus 1945 braken er wereldwijd feestelijkheden uit op de dag die bekend zou komen te staan als ‘Victory over Japan Day’. Voor de Nederlandse gevangen in de Japanse interneringskampen - die vandaag ook herdacht werden - betekende de Japanse overgave echter nog niet het einde van hun gevangenschap.

Op 6 augustus 1945 wierp een Amerikaanse bommenwerper de atoombom ‘Little Boy’ op de Japanse stad Hiroshima, met 140.000 doden tot gevolg. Drie dagen later volgde een tweede atoombom, ditmaal op Nagasaki, en verklaarde de Sovjet-Unie de oorlog aan Japan. De Japanse overheid zag vervolgens al snel in dat de situatie hopeloos was en maakte op 10 augustus 1945 bekend dat het bereid was zich over te geven. Dit eerste voorstel werd echter door de Geallieerden afgewezen omdat de Japanners teveel eisen stelden bij hun overgave.

Festiviteiten

Desalniettemin braken er nog diezelfde dag overal ter wereld festiviteiten uit. Zo gingen de Amerikaanse en Franse soldaten in Parijs zingend over straat en liepen de Britten gezamenlijk de polonaise door Regent Street in Londen. In China stak men ondertussen vuurwerk af en in Manilla, de hoofdstad van de Filipijnen, zong de bevolking ‘God Bless America’. Op het Japanse eiland Okinama kwamen zes mensen om het leven en raakten honderden gewond toen Amerikaanse soldaten elk wapen binnen handbereik pakten en in de lucht begonnen te schieten”. Sommige kapiteins gaven zelfs het bevel ‘alle hens aan dek’ omdat ze dachten dat er een Japanse kamikazeaanval gaande was.

Victory over Japan Day

Toen Japan vervolgens op 15 augustus 1945 bekend maakte zich over te geven volgens de bepalingen van de Potsdam Declaratie brak er opnieuw feestvreugde uit. In de Verenigde Staten, waar het wegens de verschillende tijdzones nog 14 augustus was, ging de bevolking massaal de straat op om ‘Victory over Japan Day’ (V-J Day) te vieren. Eén van de beroemdste beelden van die dag werd uiteindelijk de zoen tussen een matroos en een verpleegster op Times Square in New York. Ondertussen probeerde een groep mensen in Washington D.C. zelfs het Witte Huis van president Harry S. Truman te betreden met de leus “Wij willen Harry”.

Japanse reactie

De Japanse overgave betekende echter niet overal het einde van de oorlog. Terwijl men in grote delen van de wereld feestvierde kwamen er in verschillende interneringskampen nog vele krijgsgevangenen om het leven. Zo besloten de Japanners op Borneo de vernedering van hun nederlaag te wreken door honderden Amerikaanse en Britse soldaten te executeren. Andere soldaten van het Keizerlijke leger kozen een alternatieve uitweg en maakten een einde aan hun eigen leven.

Nederlands-Indië

Ook in Nederlands-Indië, het hedendaagse Indonesië, verliep de bevrijding van de krijgsgevangenen moeilijk. Na de Japanse overgave was de macht daar namelijk in handen gekomen van Soekarno, een Indonesische onafhankelijkheidsstrijder en een (voormalig) bondgenoot van de Japanners. Hij vond dat de Westerse gevangenen een bedreiging vormden voor de onafhankelijkheid van Indonesië en besloot ze daarom geen vrijheid te verlenen. Sterker nog, hij gaf bevel om ze weer op te sluiten in de interneringskampen. Daar werden ze in opdracht van Soekarno opnieuw onder de bewaking gesteld van Japanse soldaten, wat diende als een extra vernedering. Wel kreeg het Rode Kruis toegang tot de kampementen, waardoor de omstandigheden iets verbeterden. Pas na vier maanden werden de westerlingen alsnog vrijgelaten, op voorwaarde dat zij Indonesië meteen zouden verlaten.

Herdenking

Sindsdien worden in Nederland ieder jaar op 15 augustus, V-J Day, de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in Azië herdacht. Speciale aandacht gaat hierbij uit naar de 140.000 Nederlandse burgers en militairen die gevangen zaten in Japanse interneringskampen, waarvan er ruim 25.000 om het leven kwamen. In de Verenigde Staten is de herdenking van V-J Day uiteindelijk vastgelegd op 2 september, de datum dat Japan officieel het overgavedocument ondertekende.