Waardoor ontstond er spontaan een zinkgat in Kerkrade?
Dertien woningen zijn op de ochtend van 23 juli 2020 ontruimd in Kerkrade als gevolg van een plotselinge verzakking. Het zinkgat in de Franciscanerstraat werd vermoedelijk veroorzaakt door een 300 jaar oude mijnschacht. Het gat was 5 bij 10 in grootte en anderhalve meter diep. Verzakkingen als deze komen vaker voor in de regio Zuid-Limburg. Vroeger waren er namelijk veel kolenmijnen te vinden.
De kolenmijn in Kerkrade stond bekend als de Domaniale mijn. Deze is ontstaan uit de kloostermijnen van de Abdij Rolduc. In de oudste geschriften van de Abdij, de Annales Rhodenses, verschijnt al in 1113 het woord kalculen. Men denkt dat dit woord als steenkoolkuil geïnterpreteerd kan worden. Als dit het geval is, dan is dit de oudste vermelding van een steenkolenwinning in Europa. Rond het jaar 1500 was de ondiepe laag steenkolen uitgeput geraakt. Er moesten schachten gegraven worden. In 1794 werd Zuid-Limburg geannexeerd door de Franse Republiek. Alle mijnen werden gevorderd. Na Napoleons nederlaag in 1815 werden alle mijnen weer overgedragen aan het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden. Tegen het einde van 19de eeuw werd de mijnbouw flink opgeschaald. In de jaren 50 van de 20ste eeuw kwamen de mijnen in de problemen. Ze werden steeds minder winstgevend als gevolg van de opkomst van stookolie en goedkopen kolen uit Amerika. Ook hielp de vondst van aardgas in Groningen in 1959 niet mee. In 1965 werd dan ook aangekondigd dan de mijnen gesloten zouden gaan worden. In ’73 werd de laatste mijn daadwerkelijk gesloten.
Sluiting van de mijnen
Over de sluiting van de mijnen was veel ophef. Beloofd werd dat de sluiting zou kunnen plaatsvinden zonder dat er banenverlies voor zou komen. Deze belofte werd niet waargemaakt. Ongeveer 75,000 mensen verloren alsnog hun baan. Negen jaar bleek te kort om voor zo veel mensen vervangend werk te regelen. Enorme subsidies die in de regio gestoken werden, mochten niet baten. Veel bedrijven die zich er vestigden, vertrokken weer nadat de subsidie opgedroogd was. Een familie die een van de mijnen in bezit had kreeg 500 miljoen gulden van de overheid, om te herinvesteren in de regio. Slechts een kwart hiervan werd ook daadwerkelijk in Limburg geïnvesteerd. De rest elders.
Grondwater in de Limburgse mijnen
In de loop der eeuwen zijn er honderden mijnschachten gegraven met het gebruik van allerlei verschillende technieken. Een constante factor daarbij was de strijd tegen het water in de mijngangen. Dat moest natuurlijk weggepompt worden als de schacht in gebruik was. Eeuwenlang werd hard gewerkt om de grondwaterstand onder de diepste mijnschachten te krijgen. Vooral toen in de twintigste eeuw pompen machinaal werden aangedreven, daalde het grondwaterpeil hierdoor hard.
Nu de mijnen niet meer in gebruik zijn, is ook het pompen gestopt en stijgt het water langzaam weer. Dit gebeurt niet altijd helemaal gelijkmatig. Daardoor komt de bodem soms ongelijkmatig omhoog. Dit veroorzaakt soms schade aan gebouwen. Het gebeurt ook nog wel eens dat het bodemwater zijn weg terug vindt in een van de schachten. Op zo’n moment kan een ondergrondse rivier ontstaan, waardoor stukken van de mijnschacht instorten. Dit soort instortingen zijn vaak de oorzaak van zinkgaten, zoals die in de Franciscanerstraat in Kerkrade van juli 2020.
Schadevergoeding
In eerste instantie werd de schade die je opliep niet vergoed door de Nederlandse staat. “De wet zegt dat je als grondeigenaar zelf verantwoordelijk bent voor de eerste 100 meter onder het maaiveld” aldus Maurice Stevens van de gemeente Kerkrade. De voormalige exploitanten van de mijnbouwwerken waren ook niet bereid om aansprakelijkheid voor de schade op zich te nemen. Volgens de minister van Economische zaken Eric Wiebes ging het hier om verjaarde claims. Dit is door de gemeente en de provincie met succes bestreden. Sinds eind 2019 geldt er een algehele regeling voor de vergoeding van schade door steenkoolwinning.
Bij het gat in de Franciscanerstraat is tijdens de werkzaamheden om het weer te dichten, op 28 juli een kraan door verdere grondverzakking in het gat beland. Hierbij raakte een raakte een bouwvakker gewond en is het gat groter geworden.
