Huisdieren Egyptenaren

Waarom begroeven de oude Egyptenaren hun huisdieren?

Eind februari 2021 hebben archeologen in Egypte een tweeduizend jaar oude dierenbegraafplaats gevonden, waarschijnlijk de oudste die tot nu is gevonden. Het is bekend dat de oude Egyptenaren huisdieren hadden en deze ook mummificeerden en begroeven, soms zelfs samen in de kist met het baasje als die was overleden. Waarom deden zij dit?

In het betreffende gebied, in de buurt van de voormalige havenplaats Berenike aan de Rode Zee, werd tien jaar geleden al een grote begraafplaats ontdekt, maar bij nieuwe uitgebreide opgravingen is een nieuw gebied met graven ontdekt met resten van meer dan zeshonderd dieren. Er zijn onder andere resten van katten, honden en apen gevonden die halsbanden van glas en stenen kralen droegen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Volgens hoofdonderzoeker en archeoloog van de Poolse Academie van de Wetenschappen in Warschau Marta Osypińska is deze dierenbegraafplaats een bijzondere vondst. In tegenstelling tot sommige gemummificeerde dieren die op andere locaties werden begraven en vaak door verhongering of een gebroken nek waren gestorven, vertoonde geen van de dieren op deze begraafplaats tekenen dat ze waren gestorven door toedoen van mensen. Deze dieren zagen eruit alsof ze goed gevoed en verzorgd waren geweest. Volgens de onderzoekers zijn de resten waarschijnlijk van huisdieren geweest zijn en niet van dieren die geofferd waren en door toedoen van de mens gestorven waren.

Respect voor dieren

In het oude Egypte werden dieren erg gerespecteerd. In tegenstelling tot veel andere volken uit die tijd geloofden de Egyptenaren er heilig in dat dieren net als mensen een ziel hadden. In geen enkele andere cultuur speelden dieren zo´n belangrijke rol als bij de oude Egyptenaren, dat is vooral sterk terug te zien in de kunst en de literatuur uit die tijd. Zo gaat naar verluidt één in elke vier of vijf Egyptische hiëroglyfen over het dierenrijk. Dieren werden gezien als een belangrijk onderdeel van de geestelijke overleving, ofwel, hoe je leven in het hiernamaals eruit ging zien. Wanneer de Egyptenaren tijdens het leven op aarde goed waren voor dieren, kregen ze in het hiernamaals ook een goed leven. Maar dat gold ook voor het omgekeerde. Wanneer ze een dier slecht hadden behandeld konden ze zelfs voor de poorten van het hiernamaals geweigerd worden, één van de ergste dingen die je in die tijd kon overkomen.

Maar naast de geestelijke overleving waren dieren voor de oude Egyptenaren ook belangrijk voor fysieke overleving tijdens het leven op aarde. Zo werden door boeren ook onder andere koeien, geiten, varkens en kippen gehouden voor melk, vlees en de huid. Ook ezels en ossen werden gehouden, maar enkel om te helpen in de velden en de ploegen te trekken. Dieren die voor de landbouw werden gebruikt werden goed verzorgd en pas na een lang leven geslacht voor het vlees, met in achtneming van bepaalde rituelen.

De huisdieren van de oude Egyptenaren

Het is dan ook niet raar dat veel oude Egyptenaren, zowel de farao´s als het gewone volk, huisdieren hadden. Zij hielden net zo veel van hun huisdieren als wij tegenwoordig doen en ze waren een waar onderdeel van de familie. Dieren die door de Egyptenaren als huisdieren werden gehouden waren onder andere katten, honden, apen, gazelles, vissen en vogels. Door een analyse en ontcijfering van inscripties voor de identificatie van gemummificeerde honden kon zelfs worden ontdekt dat de Egyptenaren hun huisdieren ook namen gaven.

Huisdieren Egyptenaren

De liefde die de Egyptenaren hadden voor hun huisdieren werd ook goed duidelijk nadat het dier was overleden. De oude Egyptenaren hadden na de dood van hun geliefde huisdier een gebruikelijk rouwproces waarbij het verdriet openlijk werd geuit en alle familieleden hun lichaam volledig moesten scheren, ook de wenkbrauwen. Aangezien veel Egyptische mannen en vrouwen hun hoofd schoren om geen luizen te krijgen en de basishygiëne te handhaven, was de afwezigheid van de wenkbrauwen het meest opvallende teken van verdriet.

Aangezien de Egyptenaren sterk geloofden in het hiernamaals, was het verhaal met de dood van het huisdier natuurlijk niet klaar. De huisdieren werden vaak gemummificeerd, op vrijwel dezelfde manier als mensen, en begraven samen met andere dieren of het overleden baasje om diegene gezelschap te houden in het hiernamaals. De oude Egyptenaren geloofden dat het mummificeren en het behoud van het lichaam noodzakelijk was om toegang te krijgen tot het hiernamaals, omdat het lichaam volgens hen het huis van de ziel was. Daarom werden de dieren ook netjes en nauwkeurig gemummificeerd en in een comfortabele foetushouding gelegd, zodat ze een fijne reis naar het hiernamaals zouden hebben. Wanneer het huisdier samen met het overleden baasje begraven werd, zou die bij de poorten van het hiernamaals op hem wachten en bijstaan bij het verdere leven.

Voedseloffer

Maar dieren werden niet alleen met de mens mee begraven om als gezelschap in het hiernamaals te dienen, maar ook als voedseloffer. Dit ging zowel om gewone dieren als om huisdieren en werden in het graf erbij gezet om als voedsel te dienen voor de overledene en eventueel ook voor anderen in het hiernamaals.

Deze dieren werden voorbereid voor het hiernamaals door het vlees te drogen en het in linnen verband te wikkelen om aan te geven dat de dieren als voedsel dienden en dus geen gezellige huisdieren waren. Ze werden niet in dezelfde nauwgezette mate gemummificeerd als een huisdier of menselijke mummie, maar de dieren werden desalniettemin zorgvuldig geconserveerd met natron en andere speciale zouten.

Offer aan de goden

Waar huisdieren vaak met veel liefde en zorg gemummificeerd en begraven werden om ze het eeuwige leven te geven, lag dat wat anders bij dieren die als religieus offer werden gebruikt. Dit werd niet uit liefde voor het dier gedaan, maar het hele ritueel stond dan in het teken van de goden. De overgrote meerderheid van de Egyptische dierenmummies die zijn teruggevonden, waren religieuze offers en dit werd voornamelijk om twee redenen gedaan. Ten eerste werden mummies van zogenoemde heilige diersoorten, zoals katten, krokodillen, ibissen, bavianen en vissen, die verbonden waren aan een bepaalde god of godin gebruikt als een soort aards verblijf voor deze goden en godinnen. Zij konden bij een bezoek aan de mensenwereld plaatsnemen in het lichaam van het gemummificeerde dier en eten van het geofferde voedsel dat erbij was gelegd. Deze dieren werden in tempels voorbereid en daarna in speciale graven gelegd, zodat de goden ze konden vinden en gebruiken.

Huisdieren Egyptenaren

Daarnaast werden mummies van heilige dieren ook gebruikt om een gunst van de goden te vragen of hen te bedanken voor iets wat ze al hadden gedaan. Bij het bezoek aan een tempel konden de Egyptenaren een dierenmummie kopen en het offeren aan de god van de tempel. Deze dieren, die op grote schaal werden geofferd, werden naar alle waarschijnlijkheid gefokt met als enig doel om als offer te dienen. De dieren werden op tempelterreinen grootgebracht en vervolgens verkocht aan pelgrims of gewone burgers. Bij het offer werd de nek van de dieren vaak gebroken, een aanwijzing voor archeologen dat hun enige doel in het leven was om geofferd te worden. Naarmate de vraag naar dierenoffers steeg, konden de Egyptenaren niet meer wachten totdat de dieren volledig volgroeid waren. Ze werden daarom ook vaak al jong gedood om snel gemummificeerd en geofferd te kunnen worden.

Naarmate het proces van dierenmummificatie met het oog op offergaven groeide, werden de mummificatietechnieken steeds minder nauwkeurig uitgevoerd. Onderzoek heeft uitgewezen dat veel van de grootschalige dierenoffers gewoon nep waren en helemaal geen heilige dieren bevatten. Het was vaak slechts een omhulsel van een paar botten, veren, riet, hout of stukken aardewerk. Deze zijn later door onderzoekers en archeologen ook veelvuldig teruggevonden.

Bijzondere vondst

Juist doordat het offeren en begraven van dieren uit religieuze beweegredenen op zo´n grote schaal werd gedaan, is de vondst van resten van ogenschijnlijk goed verzorgde huisdieren door Osypińska en haar team erg bijzonder. Zoals Michael MacKinnon, archeoloog die gespecialiseerd is in het bestuderen van dierenresten en de rol van dieren in het leven van oude Mediterrane volken heeft bestudeerd, over de vondst zei: ´The idea of pets as part of the family is hard to get at in antiquity, but I think they were family here´.

Bronnen:

Afbeeldingen:

 
 
 

Ook interessant: 

Rubrieken: 

Beschavingen: 

Landen: 

Tijdperken: 

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox?

Meld je nu aan voor onze nieuwsbrief. 

AANMELDEN
Covers OA
Alles weten over de fascinerende geschiedenis van Amsterdam?

Iedere maand meeslepende en prachtig geïllusteerde verhalen over de geschiedenis van Amsterdam.

MEER INFORMATIE
Nu in de winkel
Koop Geschiedenis Magazine in de winkel

Het nieuwe nummer is verschenen. Koop dit nummer bij een kiosk of boekhandel bij jou in de buurt. 

Bekijk de inhoud
Ontdek Archeologie Magazine

Ga mee op ontdekkingstocht naar archeologische vindplaatsen in binnen- en buitenland!

Meer informatie