Zadels al vanaf de oudheid zeer gewild

De politie heeft dinsdag een vrouw uit Delft aangehouden voor de diefstal van zeventien paardenzadels. De zadels zijn inmiddels bijna allemaal weer bij de rechtmatige eigenaar. Zadels zijn al eeuwen oud en werden in de loop der eeuwen steeds verder ontwikkeld.

Omstreeks 4000 voor Christus begon de domesticatie van het paard. Waar en door wie is niet precies bekend. Het kunnen de Mongolen geweest zijn, maar ook de Sredny Stog-cultuur in Zuid-Rusland wordt genoemd. Net zo min is bekend wanneer paardentuig zoals zadels en breidels voor het eerst in gebruik kwamen.

Zadel was grote verbetering

Een van de vroegste vormen van zadels is gevonden bij de Scythen, een Indo-Europees volk dat leefde in de buurt van Iran. Ook de Assyriërs en de Armenen uit de 8e en 9e eeuw kenden zadels, al bestonden die op dat moment uit niet veel meer dan een zadeldek die op zijn plaats werd gehouden door een eenvoudige constructie van leren riemen. Rond 200 voor Chr. werden in Azië de eerste versterkte zadels ontwikkeld, de zogenaamde ‘boom’. Dit houten deel van het zadel zorgde ervoor dat de ruiter hoger op de paardenrug kon zitten en, belangrijker nog, verdeelde het gewicht van de ruiter veel beter over de paardenrug. Dit was comfortabeler voor het paard, voorkwam blessures en het doorzakken van de rug, en zorgde er zo voor dat het langer als rijdier gebruikt kon worden. In Europa waren het de Romeinen die één van de eerste versterkte zadels ontwikkelden, het zogenaamde four-horn design.

Stijgbeugel maakt ruiterij belangrijker

Hoewel cavalerie in de vroege oudheid een belangrijke rol speelde, werd er maar zelden direct vanaf een paard gevochten. Meestal gebruikten de cavaleristen afstandswapens zoals werpsperen en bogen. De reden hiervoor is eenvoudig: de zadels waren niet stabiel genoeg om krachtig te kunnen stoten met een lans of zwaard. Ook was zware bepantsering niet mogelijk. Daarom berustte in de Griekse en Romeinse oudheid de slagkracht van een leger hoofdzakelijk op de zware infanterie, hoplieten en legionairs. Dat veranderde door de uitvinding van de stijgbeugel. Niet alleen konden ruiters daardoor gemakkelijker op het paard klimmen, ze zaten ook veel vaster in het zadel en konden dus effectiever met hun wapens omgaan. De stootkracht van de cavalerie werd hierdoor enorm vergroot en dat is de reden dat in de middeleeuwen de ruiterij (ridders) de kern van het leger konden gaan vormen.

Van India, via China, naar Europa

De eerste (primitieve) stijgbeugel komt uit India, en verspreidde zich in de derde eeuw naar de nomadische stammen in China. Daar werd de stijgbeugel verder ontwikkeld, zoals blijkt uit vondsten in een graf uit de Jun Dynastie. Het graf dateert uit omstreeks 302 na Chr. Van daaruit verspreidde de kennis zich over Azië. De Hunnen kenden de stijgbeugel ook, en wisten er goed gebruik van te maken, zoals de Romeinen tot hun schade ondervonden. Toch duurde het in Europa nog tot de 8e eeuw voordat de stijgbeugel bekend werd. De Franken zouden de eersten zijn die het hulpmiddel gebruikten tijdens de slag bij Poitiers in 732. Daarna werd de stijgbeugel vrij snel in heel Europa bekend, wat de weg vrijmaakte voor de ridderlegers van de Middeleeuwen. Zadels zijn door de eeuwen heen altijd kostbare voorwerpen gebleven, vaak versierd met allerlei opsmuk. En ook nu nog zijn ze gewild, getuige de diefstal in Delft en omgeving. De gestolen zadels werden vier maanden geleden gevonden in een oude caravan in een weiland achter een manege aan de Bieslandseweg in Delfgauw. In totaal werden zeventien zadels van dure merken in beslag genomen.