Zoektocht naar de bron van de Nijl

De bron van de Nijl was voor lange tijd een mysterie. Verschillende ontdekkingsreizigers zoals Richard Burton, John Speke en David Livingstone hebben in de negentiende eeuw een poging gedaan om de bron te vinden. Ze moesten het echter met de dood bekopen.

Volgens de bronnen in de oudheid was de regen in de hooglanden van Ethiopië de bron van de Nijl. In de vijftiende en zestiende eeuw zou de jezuïet Pedro Páez de bron van de Nijl inderdaad hebben gevonden in Ethiopië. De rivier uit deze bron wordt tegenwoordig bestempeld als de Blauwe Nijl. De Witte Nijl heeft een meer zuidelijkere oorsprong en was voornamelijk in de negentiende eeuw populair onder ontdekkingsreizigers.

Richard Burton en John Speke

De twee Britse ontdekkingsreizigers John Hanning Speke (1827-1864) en Richard Francis Burton (1821-1890) gingen regelmatig samen op ontdekkingsreis naar Afrika. In 1856 werd aan Speke gevraagd of hij de bron van de Nijl wilde gaan zoeken. Samen met Burton begon hij aan de reis. Ze ontdekte het Tanganyikameer en hoorde verhalen over een nog groter meer. Burton was te ziek om verder te reizen, dus Speke ging alleen verder. Hij vond het meer en vernoemde het naar de Engelse koningin Victoria. Daarna keerde hij terug naar Engeland en maakte hun reis bekend. Burton was het echter niet eens met de conclusie dat het Victoriameer de bron van de Nijl was. Volgens hem was het Tanganyikameer de bron. In wetenschappelijke kringen ontstond hierover een grote discussie. Speke ondernam daarom nog een expeditie om zijn gelijk te bewijzen. Hij vond een andere rivier die eventueel de bron kon zijn, maar hij kon de andere wetenschappers niet overtuigen.

David Livingstone

Een andere belangrijke ontdekkingsreiziger in Afrika was de Schot David Livingstone (1813-1873). Zijn laatste reizen waren gewijd aan het vinden van de bron van de Nijl. Hij dacht, anders dan Speke en Burton, dat de bron van de Nijl zuidelijker lag dan het Victoriameer. Om deze hypothese te onderzoeken reisde hij jarenlang door Centraal-Afrika. Na een paar jaar werd er echter niks meer van hem vernomen. De Brit Henry Morton Stanley werd gestuurd om Livingstone te vinden. Op 10 november 1871 troffen de twee elkaar in de stad Ujiji, waar Livingstone door Arabische slavenhandelaars naar toe was gebracht. Ondanks dat Livingstone ziek was, bleef hij zoeken naar de bron van de Nijl. Hij overleed twee jaar later en Stanley bracht verslag uit in Engeland. Volgens hem was het Victoriameer inderdaad de bron.

Alexandrine Tinne

Ook de Nederlandse vrouw Alexandrine Tinne  (1835-1869) ging op zoek naar de Nijl in de binnenlanden van Afrika. Samen met haar moeder en tante trok ze in 1862 Soedan binnen om de bron van de Nijl te vinden. Tijdens deze reis overleden haar moeder en tante, en de reis werd onderbroken. Later ging Tinne nog eens op expeditie, maar de bron van de Nijl vond ze niet.   De bron van de Nijl wordt tegenwoordig niet aan één rivier of meer toegeschreven. Het Victoriameer is het grootste meer waar de Nijl ontspringt maar de rivieren Kagera, Ruvyironza en Nyabarongo lopen allemaal uit in het Victoriameer. Deze rivieren dragen dus ook water bij aan de Nijl en stromen onder andere door de landen Soedan en Uganda.